|
Gdyby nie pokrewieñstwo, o.b. mia³aby prawdopodobnie po-
stawê czysto negatywn¹. Ambiwalentnoœæ (dwuwartoœciowoœæ) postawy tkwi
w sferze; uczuciowej — obok mi³oœci siostrzanej niechêæ do brata ze wzglêdów
wymienionych poprzednio. Jeœli zaœ chodzi o postawê wolicjonaln¹ o.b. wobec
brata, to jest ona pozytywna. Zarówno gotowoœæ do dzia³ania, jak i zachowanie
siê siostry wobec brata inwalidy jest pozytywne.
Na podstawie analizy zebranego materia³u mo¿na ogólnie scharakteryzowaæ
postawy ambiwalentne wobec inwalidów i warunki ich wystêpowania:
I. Ambiwalentne postawy wobec inwalidów polegaj¹ na tym, ¿e:
1. Uczuciowy i intelektualny sk³adnik postawy ma charakter pozytywny,
podczas gdy równoczeœnie gotowoœæ do okreœlonego sposobu zachowania siê
wobec danego inwalidy ma charakter negatywny (wystêpuje najczêœciej);
2. Emocjonalny i wolicjonalny sk³adnik postawy s¹ równoczeœnie pozytywne
i negatywne (wystêpuj¹ rzadziej), przy czym sk³adnik intelektualny jest za-
zwyczaj pozytywny.
W tych przypadkach wystêpuje:
a. Ró¿nica w przedmiocie, do którego odnosi siê pozytywny i negatywny
sk³adnik postawy, a mianowicie: pozytywna postawa (jako sk³adnik ogólnej
ambicjonalnej postawy) odnosi siê do kontaktu z inwalidami, zaœ negatywna —
wy³¹cznie do widoku uszkodzenia cia³a (co mo¿na pogodziæ w ten sposób, ¿e
akceptuj¹c kontakt z inwalid¹ unika siê patrzenia na kalectwo, zaœ inwalidzi
staraj¹ siê maskowaæ swoje kalectwo — te w³aœnie mo¿liwoœci w przypadku
wystêpowania tego rodzaju postaw s¹ brane przez dane osoby pod uwagê).
b. Ograniczenie akceptacji lub chêci utrzymywania kontaktów z inwalidami
tylko do okreœlonych kontaktów, z wy³¹czeniem innych, co mo¿e odnosiæ siê
b¹dŸ do rodzaju kontaktów, b¹dŸ do ich czêstoœci.
Przyjmuj¹c umownie, ¿e postawa wolicjonaln¹ — wyraŸna gotowoœæ do
— Postawy otoczenia wobec inwalidów
97
okreœlonego dzia³ania — wyra¿a postawy silniejsze, ani¿eli sama tylko po-
stawa intelektualna (oceny) lub emocjonalna — mo¿na stwierdziæ, ¿e wówczas
wystêpuj¹ postawy ambiwalentne wobec inwalidów:
a) najczêœciej postawa negatywna (negatywny sk³adnik ogólnej postawy)
jest silniejsza, natomiast postawa pozytywna (pozytywny sk³adnik ogólnej po-
stawy) — s³absza,
b) w niektórych przypadkach postawa pozytywna jest silniejsza, podczas
gdy postawa negatywna jest s³absza,
c) w niektórych przypadkach si³a postaw.— pozytywnej i negatywnej ?—?
jest pozornie jednakowa (np. obie przejawiaj¹ siê w chêci, w gotowoœci do
dzia³ania), lecz wówczas rodzaj przedmiotu lub zakres zachowañ siê, do któ-
rych odnosi siê postawa, jest ró¿ny — wyraŸnie ograniczony, jeœli chodzi o po-
stawy pozytywne.
Oczywiœcie, postawa ambiwalentna w niektórych przypadkach mo¿e byæ
korzystna ze spo³ecznego punktu widzenia, b¹dŸ dla poszczególnych inwalidów,
b¹dŸ dla ca³ych grup. Na przyk³ad, gdy wystêpuje gotowoœæ do pozytywnego
dzia³ania wobec inwalidów, tylko w pewnym zakresie, wynikaj¹ca z ¿yczli-
woœci dla nich, z zainteresowania prac¹ z nimi lub dla nich, z poczucia obo-
wi¹zku itp., a równoczeœnie dana osoba pragnie unikaæ kontaktu z inwalidami
w pewnych sytuacjach, np. w ¿yciu prywatnym, na skutek obawy przed obci¹-
¿eniem emocjonalnym — dzia³alnoœci¹ swoj¹ mo¿e mimo to wyœwiadczyæ wiele
dobrego dla inwalidów.
II. Na podstawie analizy warunków wystêpowania postaw ambiwalentnych
stwierdzi³am, ¿e we wszystkich przypadkach o.b. doznawa³y i obawia³y siê
przykrych prze¿yæ w kontaktach z inwalidami, równoczeœnie zaœ kontakty
z nimi stanowi³y dla tych osób jak¹œ wartoœæ pozytywn¹ pod pewnymi wzglê-
dami (mo¿liwoœæ zaspokojenia zainteresowania, udzielenia pomocy), z czym
³¹czy³o siê zadowolenie i inne przyjemne uczucia.
III. W przypadkach, w których o.b. doznawa³y bardzo silnych przykrych
prze¿yæ, w szczególnoœci wywo³anych widokiem kalectwa, silnym wspó³czu-
ciem i myœl¹ o skutkach inwalidztwa, a tak¿e poczuciem skrêpowania z powodu
niewiedzy, w jaki sposób nale¿y siê zachowaæ, postawy negatywne wobec in-
walidów by³y silniejsze, ani¿eli postawy pozytywne, które przejawia³y w wy-
ra¿onej gotowoœci do okreœlonego dzia³ania i w zachowaniu siê tych osób.
IV. W przypadkach, w których negatywna postawa nie mia³a charakteru
wolicjonalnego, nie stwierdzi³am równie¿ wystêpowania u o.b. silnych przy-
krych prze¿yæ, z czego mo¿na wnioskowaæ, ¿e nie by³o silnego obci¹¿enia
(stressu), który stanowi motywacjê do unikania kontaktu z inwalid¹ i widoku
fizycznego uszkodzenia.
VIII. ZMIANA POSTAWY POZYTYWNEJ
NA NEGATYWN¥
CHARAKTERYSTYKA I WARUNKI WYSTÊPOWANIA
W poprzednich rozdzia³ach wspomnia³am o tym, ¿e w pewnych przypad-
kach postawy ró¿nych osób wobec inwalidów, z którymi siê stykaj¹, ulegaj¹
zmianie. Jest rzecz¹ powszechnie znan¹, ¿e postawy ulegaj¹ zmianom. Nas
interesuje, jak zmieniaj¹ siê postawy wobec inwalidów i na skutek jakich
czynników.
Omawiaj¹c w rozdzia³ach od IV do VII ró¿ne czynniki, wp³ywaj¹ce na po-
|
