Trudno w niej stosowa� z g�ry u�o�one schematy. W ka�dym
przypadku impotencji czy anorgazmii spotyka si� inn� problematyk�. W
bardzo og�lnym zarysie mo�na pos�u�y� si� nast�puj�c� klasyfikacj�: a)
impotencja czy anorgazmia s� tylko jednym z objaw�w bardziej og�lnego
zaburzenia: b) s� wyrazem wadliwego stosunku do partnera lub c) do
samego siebie; d) jest objawem histerycznej dysocjacji.
Dysfunkcja wegetatywna
Typowym przyk�adem pierwszego przypadku jest jakakolwiek ci�sza choroba
somatyczna lub zaburzenie psychiczne. Impotencja ��czy si� tu zazwyczaj
z obni�eniem pop�du seksualnego. Nie jest to jednak regu��; przy
ca�kowitej impotencji pop�d seksualny mo�e by� zachowany, a, nawet
paradoksalnie wzmo�ony, jak zdarza si� czasem w nerwicach.
W niekt�rych zaburzeniach psychicznych, ��cz�cych si� ze wzmo�onym
samopoczuciem (zespo�y maniakalne w cyklofrenii i w psychozach orga-
nicznych) wzrasta pop�d seksualny, czasem do rozmiar�w katastrofalnych,
prowadz�c, do konflikt�w z przyj�tymi normami etycznymi. Wzrost pop�du
nie zawsze jednak idzie w parze ze wzrostem potencji. W nerwicach
zaburzenia wegetatywne nale�� do objaw�w osiowych, dlatego impotencja u
m�czyzn, a anorgazmia u kobiet, jest w nich cz�stym objawem.
Okresy tzw. prze�om�w biologicznych - pokwitania i przekwitania��cz� si�
z regu�y ze wzmo�onym pop�dem seksualnym, kt�ry nie zawsze jest jednak
w pe�ni u�wiadomiony, zw�aszcza w okresie pokwitania - i jego wyrazem mo�e by�
tylko og�lny niepok�j i r�nego rodzaju objawy nerwicowe. Wzmo�enie pop�du nie
idzie tu te� w parze ze wzmo�eniem potencji.
Pop�d seksualny zostaje �atwo wyparty przez inne podstawowe potrzeby
biologiczne (g��d, pragnienie), kt�re nie dadz� si�, jak on, "przesun��"
w czasie. Je�li jednak silna podnieta seksualna zdo�a w takich
przypadkach na kr�tki czas odsun�� bardziej pal�c� potrzeb�, to na og�
nie zauwa�a si� zaburze� potencji.
Podobnie ma si� rzecz w chorobach somatycznych; zwi�zane z nimi z�e
samopoczucie, os�abienie, b�le odsuwaj� na bok zainteresowania sek-
sualne, gdy jednak zostan� one wzbudzone, aktywno�� seksualna przebiega
na og� normalnie. Na marginesie warto zaznaczy�, �e nie zawsze choroba
somatyczna obni�a pop�d seksualny; tam gdzie g��wnym jej objawem,
zw�aszcza w pocz�tkowych stadiach, jest przesuni�cie wymiany
energetycznej w kierunku katabolicznym, np. w gru�licy, czy w nad-
czynno�ci tarczycy, w�wczas prawdopodobnie w zwi�zku z tym przesuni�ciem
wzrasta pop�d, a zwykle r�wnolegle z nim - aktywno�� seksualna. W
og�lnym bowiem podziale aktywno�ci ustroju na anaboliczn� i kataboliczn�
aktywno�� seksualna nale�y do tej ostatniej, co znajduje zreszt� sw�j
wyraz w popularnych okre�leniach o "wy�adowaniu energii" itp.
Pop�d i aktywno�� seksualna nie przebiegaj� r�wnolegle. Zdarza si�, �e
silne podniecenie seksualne ��czy si� z impotencj�, a pe�na wydolno��
nie zawsze idzie w parze z si�� pop�du. Aktywno�� seksualna nabiera
swoistej autonomii, uniezale�nia si� od aktualnego, subiektywnego stanu
cz�owieka, a szczeg�lnie od jego wolicjonalnego nastawienia. Wynika to
st�d, �e w swym ostatecznym wykonaniu aktywno�� ta jest zale�na od
uk�adu autonomicznego. A wi�c czynno��, kt�ra jest wyrazem najbar-
dziej intymnego i silnego zwi�zku ze �wiatem otaczaj�cym, jest stero-
wana w swym ostatecznym i decyduj�cym odcinku przez ten uk�ad, kt�-
rego rol� zasadnicz� jest kontrola �wiata wewn�trznego (milieu interi-
eur). Jak wiadomo, jasno�� subiektywnego prze�ywania w�asnych pro-
ces�w �yciowych i zdolno�� wolicjonalnego kierowania nimi wzrasta w
miar� oddalania si� od milieu interieur w stron� zewn�trznego otoczenia,
co neurofizjologicznie wyra�a si� przej�ciem z autonomicznej regulacji
nerwowej (wegetatywnej) na somatyczn�.
Oczywi�cie nie mo�na czynno�ci ustroju traktowa� inaczej ni� ca�o�-
ciowo i ka�da aktywno�� organizmu anga�uje oba uk�ady nerwowe. Z
jednej wi�c strony czynno�ci skierowane w stron� �wiata otaczaj�cego -
a wi�c percepcyjno-motoryczne, sterowane przez uk�ad somatyczny -
znajduj� zawsze sw�j rezonans w �rodowisku wewn�trznym integrowa-
nym przez uk�ad autonomiczny, natomiast z drugiej strony to, co si�
dzieje wewn�trz organizmu, co znajduje si� poza jasn� sfer� �wiadomo�ci,
a w ka�dym razie poza mo�liwo�ciami poznawczo-wolicjonalnymi, ale co
prawdopodobnie w silnym stopniu decyduje o podstawowym tonie emoc-
jonalnym (przyjemne i przykre) prowadzi w ko�cu do aktywno�ci zwr�-
conej w stron� otoczenia. Od tej aktywno�ci uzale�nione jest bowiem za-
spokojenie podstawowych potrzeb biologicznych, od czego z kolei zale�y
r�wnowaga �rodowiska wewn�trznego. W ten spos�b praca obu uk�ad�w
nerwowych jest ze sob� �ci�le zwi�zana. Wzajemne powi�zanie uwy-
datnia si� najwyra�niej w czynno�ciach pop�dowych, tj. zwi�zanych z
zaspokojeniem podstawowych potrzeb. Czynno�ci oddechowe, pokarmo-
we, wydalnicze i seksualne s� sterowane przez oba uk�ady nerwowe.
Co si� tyczy wzajemnego stosunku obu uk�ad�w nerwowych, kt�ry
subiektywnie mo�na okre�li� wed�ug stopnia zdolno�ci kierowania dan�
czynno�ci� (zale�no�� od woli), to obserwuje si� paradoksalne do�� zjawis-
ko, mianowicie czynno�ci zwi�zane z zachowaniem �ycia znajduj� si�
pod s�absz� dominacj� uk�adu autonomicznego ni� czynno�ci zwi�zane
z zachowaniem gatunku.
Inaczej m�wi�c, czynno�ci seksualne s� bardziej autonomiczne. W pew-
nych granicach mo�na kierowa� swoim oddychaniem, zatrzyma� je, przy-
spieszy�, pog��bi�, podobnie ma si� sprawa z piciem, jedzeniem i czyn-
no�ciami wydalniczymi, nie mo�na natomiast w tym stopniu kierowa�
czynno�ciami seksualnymi. M�czyzna nie potrafi "na rozkaz" wywo�a�