Natomiast zwalczać się i wywierać wpływ na stosunki
dominacji mogą one jedynie w systemie interdyskursowym. Próbują one zwiększyć w nim swój udział
lub/i zmniejszyć udział innych subkultur.
(i i) Dyskurs specjalistyczny. Jako dyskurs specjalistyczny definiuję części składowe dyskursów,
funkcjonujące tylko w obrębie jednego dyskursu danego subsystemu kultury. Dyskurs specjalistyczny
realizuje ogólne ukierunkowanie oraz hierarchie wartości i norm swojego dyskursu w odniesieniu do
jakiegoś obszaru lub określonego aspektu (składnika) systemu. Tak na przykład w obrębie 'dyskursu
kontrkulturowego' lub 'dyskursu chrześcijańsko-narodowego' można rozróżnić 'specjalistyczny
kontrkulturowy/chrześcijańsko-narodowy dyskurs prawniczy', czy też '... polityczny'. Wynika z tego
następującą prognoza: Powinno dać się wykazać, iż dyskursy są spójniejsze, bardziej homogenne, a
w każdym razie stabilniejsze niż dyskursy specjalistyczne. W związku z tym dyskursy byłyby
nastawione na zachowanie, stabilność, odróżnialność itp. oraz gwarantowałyby spoistość i
utrzymanie danej subkultury. Funkcjami dyskursu byłyby: konstytuowanie, utrzymywanie oraz
konsolidowanie systemu. Za wpływy zewnętrzne, wzbogacanie i kongruencję systemu oraz za
procesy dyferencjacji byłyby z kolei odpowiedzialne dyskursy specjalistyczne.
W związku z tym założyć można następującą właściwość dyskursów specjalistycznych: spełniają
one, z uwagi na sposób funkcjonowania dyskursu, funkcję filtra zarówno wobec wpływów systemowo
zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Warunkiem funkcjonowania tego mechanizmu jest, aby siły
systemowo wewnętrzne (spajające system) były silniejsze niż wpływy zewnętrzne, aby uniknąć
niszczącego (lub też tylko zmieniającego) system syndromu »konia trojańskiego«. Powinno być
zatem możliwe pokazanie, że na przykład przywiązanie 'chrześcijańsko-narodowych dziennikarzy' do
ich subkulturowego dyskursu jest silniejsze od ich związku z systemem dyskursów specjalistycznych
(= dziennikarskich). Oczywiście w odniesieniu do używanych (przez nich) środków dyskurowych, a
nie w sensie »ogólnoludzkim« (wystarczy zobaczyć jakikolwiek program telewizyjny z udziałem
dziennikarzy, by to stwierdzić). Na dyskursy specjalistyczne wywiera wpływ zarówno dyskurs własnej
subkultury, jak i dyskursy specjalistyczne tego samego obszaru. Można więc wyróżnić następujące
funkcje dyskursu specjalistycznego: a) Ochrona systemu subkulturowego i własnego dyskursu na
zewnątrz, b) zapewnienie dyskursowo przefiltrowanego przejęcia nowych elementów dyskursowych
przez własny dyskurs, c) wzbogacenie własnego dyskursu, d) przygotowanie lub dopasowanie
dyskursu do procesów ewolucyjnych zachodzących w kulturze jednostkowej, e) wspomaganie w
rozpowszechnianiu własnego dyskursu wśród innych formacji subkulturowych. Jeśli prognozy te się
sprawdzą, powinno się okazać, iż dyskurs specjalistyczny wywiera niewielki wpływ na interdyskurs.
Jest on bowiem ukierunkowany na pośredniczenie, wzbogacanie, utrzymanie systemu
subkulturowego. Na poziomie interdyskursowym dyskursy specjalistyczne powinny zatem
funkcjonować jedynie za pośrednictwem dyskursów, lub nawet tylko ich części.
(iv) Dyskurs interkulturowy funkcjonuje w sferze oddziaływania interkultury. Interkultura jako związek
wielu składników różnych kultur jednostkowych, jako system względnie niestabilny i poddany wielu
wahaniom i fluktuacjom, nie posiada mocy potrzebnej do wytworzenia jednego lub kilku stabilnych
41
W: Grażyna Habrajska (Red.), Język w komunikacji. Tom 1. Łódź 2001, 83-104.
dyskursów. Dyskurs interkulturowy spełnia funkcję wspierającą interdyskurs w ten sposób, że może
on wzmacniać lub osłabiać określone tendencje, możliwości rozwojowe, gdyż może wnosić do
interdyskursu odmienne akcenty, które nie są w nim w ogóle lub nie są szczególnie silnie
reprezentowane, i zwiększać tym samym stabilność interdyskursu. Należy go uznać za stabilizujący
interdyskurs czynnik systemu, który sam jednak tej właściwości nie wykazuje. Z drugiej strony jest on
takim systemowym »miejscem«, w którym subkultury mogą za pośrednictwem interkultury wywierać
wpływ na kulturę jednostkową. Udział określonych subkultur w interkulturze może być większy niż ich
udział w interdyskursie, czyli w kulturze jednostkowej (na przykład frankofilskie subkultury w
niemieckojęzycznej interkulturze lub amerykanofilskie (USA) subkultury w kulturach słowiańskich),