u.n. wskutek jego uszkodzenia.
199
Niedojrzałość emocjonalna i spoxeczna może być jednym z po
wodów trudności w
przystosowaniu się dziecka do przedszkola. Zmia 1 G. Suchariewa wymienia następujące typy nerwicowego rozwoju ,osobo
wości: histeryczny, asteniczny, hipochondryczny i obsesyjny (Stany reaktywne... Op. cit. s.
74).
Q H. Nartowska Opóxnienia i dysharmonie... Op. cit., s. 89.
196
na środowiska rodzinnego na przedszkolne jest sytuacją trudną dla wszystkich dzieci, a szczególnie dla jedynaków. Wymaga bowiem nauczenia się nawiązywania kontaktów z
nowymi ludźmi, współżycia w zespole, poznania otoczenia, dostosowania się do regulaminu i życia w grupie, w której rządzą inne prawa niż wśród dorósłych. Wszyatko to powoduje przeciążenie systemu nerwowego dziecka, rozdraż
ienie i zmęczenie, któremu nie zawsze może ono podołać. Należy pamiętać, że
ukończenie 3 r.ż. nie gwarantuje dobrego przystoso 1 ~vania do przedszkola. Nie pojawia się ono w sposób automatyczny,
łecz wymaga ukierunkowanej pracy wychowawczej. Z tych względów 3-lotki, a także dzieci starsze mało samodzielne w codziennych czynnościach, ochraniane, "rozpieszczane" przez rodziców nadmiernie koncentrujących się na dziecku, mają trudności w przystosowaniu się do przedszkola. Nie wykazują bowiem odpowiedniego do wieku źycia i wymagań przedszkola poziomu: dojrzałości fizycznej, ruchowej, emoejonalnej i społecznej, czasem także umysłowej (np. w zakresie rozwoju mowy), nie wykazują odporności na sytuacje trudne, np.
przebywanie przez dłuższy czas w hałasie, dużej grupie dzieci, doznawanie niepowodzeń itp.
Dziecko niedojrzałe emocjonalnie do rozłąki z matką może zareagować na pozostawienie w przedszkolu np. lękarni nocnymi.
Błędne jest stanowisko rodziców, którzy nie chcąc zadawać sobie __ trudu
zwiÄ…zanego z przygotowaniem dziecka do przedszkola, twier
dzą, że "(...) pójdzie do
przedszkola, to się nauczy". Nie wszystkie wymagania przedszkola musi dziecko spełniać, gdy zaczyna do niego
~_ uczęszczać, natomiast im liczniejszym potrafi sprostać, tym łatwiej się zaadaptuje.
Szczególnie ważne jest usamodzielnienie dziecka, by czuło się bezpieczne, wiedząc, że poradzi sobie w prostych sytuacjach. Dziecko niesamodzielne czuje się bezradne w momencie utraty kon
-- taktu z matką, która spełnia jego wszelkie potrzeby. Zwrócenie uwa
~gi na ten
fakt wydaje się być niezwykle ważne obecnie, gdy wiele matek korzysta z 3-letniego urlopu 200
macierzyńskiego (wychowawcze
go) i w złym tego słowa znaczeniu "poświęca się"
wyłącznie dziecku. Z tego powodu obserwuje się wiele przypadków, które bez większej przesady można by określić "syndromem 3-letniego urlopu wycho
wawczego".
Zespół objawów jest typowy: brak podstawowych na
wyków samoobsługi, nadmierna
zależność emocjonalna od matki, lęk
przed pozostaniem samotnie nawet na krótką
chwilę, słabo zorgani
197
zowana aktywność, brak samodzielności nawet w zabawie. Matki opacznie pojmujące sens urlopu, potrafią w ciągu 3 lat tak głęboko utrwalić szereg nieprawidłowych zachowań dziecka, że w konsekwencji wymaga ono pomocy specjalisty.
W wieku przedszkolnym, jak już wcześniej pisałam, spotykamy się z przypadkiem tzw.
nerwowości dziecięcej, zwanej też neuropatid, która nie jest nerwicą, lecz może stanowić wstępny etap w jej rozwoju'. Charakteryzują ją, powstające pad wpływem czynników
społecznych, objawy wegetatywne powiązane z zaburzeniami neurodyriamicznymi pod
postacią pobudliwości emocjonalnej, zmienności nastrojów, zaburzeń łaknienia, okresowego moczenia mimowolnego. Za przyczynę tych zaburzeń uznaje się zwiększoną wrażliwość układu nerwowego na niekorzystne warunki środowiskowe, uwarunkowaną genetycznie bądź
nabytą w okresie okołoporodowym (mikrouszkodzenie c.u.n.).
W podsumowaniu informacji o zaburzeniach czynności emocjonalnych u dzieci w wieku przedszkolnym należy podkreślić, że w tym okresie życia raczej nie mówi się o nerwicach, które rozpoznawane są w starszym wieku, a głównie o zaburzeniach emocjonalnych, które występują pod postacią reakcji nerwicowych i zachowań nerwicowych.
O istnieniu zaburzeń emocjonalnych órzeka się; gdy intensywność i rodzaj reakcji odbiegają od zachowania.normalnego dla danego wieku życia dziecka: a) reakcje emocjonalne o charakterze negatywnym występują częściej niż pozytywne, b) dziecko sprawia wrażenie zobojętniałego, c) reakcje są niewspółmierne do siły bodźców, d) dziecko nie kontroluje swych reakcji uczuciowych zgodnie z wymaganiami otoczenia, e) przeważają reakcje
uczuciowe prymitywne, charakterystyczne dla dzieci młodszych, f) reakcje uczuciowe na sytuacje społeczne są słabe, g) wytworzyły się uogólnione, niewłaściwe postawy
emocjonalno-uczuciowe w postaci negatywnego stosunku do kolegów, wycofania się z
aktywności w określonych sytuacjach społecznych E.
Zaburzenia emocjonalne najczęściej narastają stopniowo, mając swój początek we wczesnym dzieciństwie. Na przykład objawy tzw.
201
1 H. Spionek Zaburzenia rozwoju... Op. cit., s. 260.
= H. Nartowska Opóźnienia i dysharmonie... Op. cit., s. 9.1-92.