|
Plezia więc całkiem poprawnie,
wbrew słowom Łowmiańskiego przełożył ten tekst: „Był [...] Miecław [...] po śmierci
[Mieszka] we własnym przekonaniu księciem i naczelnikiem Mazowszan" (erat i existe-
bat zostały w tym przekładzie sprowadzone do jednego orzeczenia). W sumie przekaz
Anonima trudno inaczej rozumieć, iż Masław (Miecław), korzystając z zamieszek po
śmierci Mieszka II, uzurpował sobie godność księcia i przywódcy Mazowszan (tak
słusznie J. Bieniak); trudno również domagać się od tradycji, aby dokładnie zapamię-
tała, czy stało się to zaraz po śmierci Mieszka, czy jakiś czas potem.
88 Zob. Anonim tzw. Gali, Kronika polska, ks. I, rodź. 20, s. 43—44. Z samego du-
cha tej relacji wynika zatem, że Masław ogłosił się księciem Mazowszan nie z namo-
wy Kazimierza, lecz wbrew jego woli.
132
Masław był jaskrawym zapamiętanym przez tradycję, przykładem,
gdyż wyróżnił się samodzielnością. Takich dostojników „zdrajców" mu-
siało być więcej. Ich zbiorowym wysiłkiem Kazimierz został zmuszony
do ustąpienia z kraju.
Nie mogliby się oni zapewne odważyć na takie wystąpienie prze-
ciw własnemu władcy, gdyby nie mieli jakiegoś poparcia zewnętrzne-
go. Są wszelkie przesłanki do wysunięcia hipotezy, że taka zachęta
przychodziła z Czech. Między Polską i Czechami w latach trzydzie-
stych nadal utrzymywały się wrogie stosunki. W dużej mierze była
to niechęć obu dynastii do siebie, zwłaszcza gdy w roku 1012 dość
niedołężnego Jaromira zastąpił energiczny i wojowniczy Udalryk;
w tej niechęci do Polski był też wychowywany jego następca Brzety-
sław. Dwa były obiektywne powody wrogości: a) opanowanie Moraw
przez Polskę w roku 1003, oraz b) stałe posiłkowanie Niemiec przez Cze-
chów w ciągłych wojnach polsko-niemieckich pierwszych dziesięcio-
leci XI w. Odzyskanie Moraw przez Czechy w 1029 r. usunęło główną
przyczynę niezgody między obu państwami; w latach 1031—1033 na-
stąpiło też przejściowe silne ochłodzenie stosunków czesko-niemie-
ckich, co wyraziło się wypuszczeniem Mieszka II z pojmania czeskiego.
Przyczyny tego naprężenia stosunków czesko-niemieckich nie zo-
stały, jak wiemy (zob. wyżej rozdz. V), dostatecznie rozpoznane; Udal-
ryk uzyskał przebaczenie cesarza Konrada wt 1033 r. w Wierzbnie nad
Łabą, został jednak pozbawiony księstwa; do Czech wkroczył syn ce-
sarza, Henryk. Do władzy został powołany stary książę Jaromir. Za-
mieszki trwały nadal. Ostatecznie spór został zamknięty w roku na-
stępnym przez cesarza na spotkaniu z Udalrykiem w Ratyzbonie. Udal-
ryk wróciwszy do władzy, natychmiast polecił oślepić swojego brata
Jaromira, a Brzetysława wypędził z Moraw. Niebawem jednak sam
zmarł (9X11034). Władzę w kraju przejął znowu Brzetysław34.
W latach trzydziestych XI w. pamiętano w Czechach, że jeszcze
u schyłku stulecia Śląsk oraz kraje Wiślan i Lędzian należały do pań-
stwa Przemysłowiców. Odzyskanie Moraw przez Brzetysława, a zaraz
potem połączenie Czech i Moraw pod jednym pastorałem biskupa Se-
wera w roku 1031, musiało wskrzesić także pamięć o tym, iż wszystkie
te ziemie wchodziły ongiś w obręb diecezji praskiej i ołomunieckiej.
Któż mógł być lepszym piastunem idei odrodzenia dawnej świetności
państwa czeskiego niż Brzetysław, który ponownie jako jedyny przed-
stawiciel dynastii książęcej skupił w swym ręku całą władzę w księ-
stwie.
Załamanie polityczne i społeczne świetnej monarchii Bolesława
Chrobrego w końcowych latach panowania Mieszka II, podziały kra-
34 Zob. Kosmasa, Kronika Czechów, ks. I, rozdz. 42, s. 194—197; V. Novotny,
Ceske dejiny, t. I: 1, s. 732 i n.; t. I: 2, s. 1 i n.
133
ju, rezygnacja z korony królewskiej, niepokoje polityczne w kraju po
objęciu rządów przez mało jeszcze doświadczonego Kazimierza, wre-
szcie odżywające dążenia arystokracji plemiennej do odzyskania
wpływów w państwie — wszystko to stwarzało zachętę do poweto-
wania poniesionych strat terytorialnych. Historycy czescy zwracają
również uwagę, że celem bezpośrednim mogła być próba odzyskania
relikwii biskupa praskiego, św. Wojciecha jako zaczyn do starania
0 przekształcenie Pragi w metropolię35.
Pełne odbicie tych pobudek i zamiarów odtwarza kronikarz czeski
w swoim opisie wyprawy księcia Brzetysława na Polskę: ,,W tym cza-
sie, gdy Kazimierz, najszlachetniejszy książę polski, był odebrany te-
mu światu, a synowie jego Bolesław i Władysław [byli] jeszcze przy
piersi w dziecięctwie, jedyna nadzieja zbawienia dla Polaków rozbiega-
nych na różne strony była w nędznej ucieczce. Spostrzegłszy to ksią-
żę Brzetysław w czwartym roku swego panowania, uznał, że będzie
najlepiej nie odkładać nadarzonej sposobności podejścia swoich nie-
przyjaciół, także pomszczenia się za wyrządzone krzywdy, które nie-
gdyś książę Mieszko [winno być: Bolesław] wyrządził Czechom —
1 naradziwszy się ze swoimi, postanowił uderzyć na nich, jak najrychlej
|
