28WYNALAZEK PIECZENIA W OGNIUnierozpoznawa�ne dla hominid�w, kt�rych wyobra�amy sobie jako naszych przodk�w, a kt�rzy prawdopodobnie jedli wszystko, co...

Dzieci to nie książeczki do kolorowania. Nie da się wypełnić ich naszymi ulubionymi kolorami.

Wydaje si�, �e po wynalezieniu gotowania na wi�kszej cz�ci powierzchni Ziemi nawet to, co surowe, sta�o si� wyrafinowane.
Pocz�tki gotowania w wi�kszo�ci kultur daj� si� wy�ledzi� jako boski dar, prometejski ogie� albo szcz�cie lokalnego bohatera. Ogie� jest tajemnic� wykradzion� przez jakiego� odst�pc� z Olimpu. W staro�ytnej Persji zosta� on wydobyty z serca ska�y przez b��dnie wycelowan� strza�� my�liwego. Wed�ug Indian Dakota, wydoby�y go z ziemi pazury boga - jaguara. Wed�ug Aztek�w, pierwszym ogniem by�o s�o�ce, rozpalone przez bog�w w pierwotnej ciemno�ci. Wed�ug mieszka�c�w Wysp Cooka, zosta� przyniesiony przez Maui, kiedy zst�pi� on do wn�trzno�ci ziemi. Australijscy aborygeni uwa�aj�, �e kryje si� on w penisie totemicznego zwierz�cia, podczas gdy wed�ug innego plemienia, zosta� wynaleziony przez kobiety, kt�re gotowa�y na nim podczas nieobecno�ci m�czyzn przebywaj�cych na �owach i ukrywa�y go we wn�trzu swych narz�d�w rodnych. (18) �Ka�dy ma swego Prome-teusza", i tak dzieje si� w prawie ka�dej kulturze. (19)
Rzeczywiste pocz�tki udomowienia ognia s� nieznane. (20) Wydaje si�, �e wszystkie teorie na ten temat pojawia�y si� niczym snop iskier z krzemiennego krzesiwa za spraw� nag�ego ol�nienia. �adne z nich nie zdarzy�o si� w bardziej pami�tnych okoliczno�ciach i nie zachowa�o tak wiernie jak to, kt�re prze�y� �ojciec nowoczesnej paleontologii", opat Henri Breuil. W roku 1930 m�odym protegowanym Breuila by� Pierre Teilhard de Chardin, jezuicki antropolog, kt�ry mia� sta� si� jedn� z najbardziej znacz�cych postaci w intelektualnej historii stulecia. Teilhard pracowa� w Chinach, gdzie ��czy� prac� naukowca i misjonarza w najlepszej jezuickiej tradycji, odkopuj�c jaskiniowe mieszkanie �cz�owieka
29
WOKӣ TYSI�CA STO��W
z Pekinu" - istoty z rz�du cz�owiekowatych, kt�ra �y�a p� miliona lat temu, przypuszczalnie przed epok� sporz�dzania narz�dzi i niecenia ognia. Pokaza� on Breuilowi r�g jelenia i poprosi� o wyra�enie opinii o nim. �Gdy r�g by� jeszcze �wie�y - odpar� Breuil -zosta� wystawiony na dzia�anie ognia. I zosta� obrobiony narz�dziem z nieg�adzonego kamienia, prawdopodobnie nie z krzemienia - czym� w rodzaju prymitywnego t�uczka".
- Ale� to niemo�liwe - odpowiedzia� Teilhard. - On pochodzi z Czu Ku-tien.
- Nie obchodzi mnie, sk�d on pochodzi - obstawa� przy swoim jego mentor. - Zosta� mu nadany kszta�t przez czfowieka, kt�ry umia� pos�ugiwa� si� ogniem". (21) Jak w innych teoriach dotycz�cych daty udomowienia ognia, w�tpliwo�ci na�o�y�y si� na siebie w ostatnich latach. Jednak�e Breuil wzni�s� na stosach popio�u wykopanego w Czu Ku-tien poci�gaj�c�, cho� fantastyczn� rekonstrukcj� ludzkiego wyrafinowania. W jego wyobra�eniowym obrazie �wczesnego �ycia w tamtych okolicach kobieta sporz�dza krzesiwa, podczas gdy �cz�owiek z Pekinu" ucina jeleni r�g, po czym oboje rozniecaj� w pobli�u ogie�. M�czyzna wytwarza za pomoc� tarcia iskr�, podczas gdy kobieta trzyma p�czek suchej trawy i pr�buje j� pochwyci�. �Nast�pnie ona przeniesie ogie� do paleniska, kt�re znajduje si� mi�dzy nimi, otoczone ma�ymi kamykami. Za ich plecami pali si� jasny ogie� innego ogniska, w kt�rym piecze si� po�e� dzikiej �wini". (22) W rzeczywisto�ci, na przestrzeni setek tysi�cy lat po dacie przypisanej wspomnianym szcz�tkom, nie pojawi� si� �aden inny dow�d ani na r�czne sporz�dzanie krzesiwa, ani na rozniecanie ognia.
Mo�na by przypuszcza�, �e pieczenie w ogniu pojawi�o si� jako nieuchronne rozszerzenie udomowienia ognia. Najbardziej rozpowszechniony mit nowoczesnego Zachodu jest dobrze przedstawiony w fantazyjnej opowie�ci o pocz�tkach pieczenia w A Disserta-
30
WYNALAZEK PIECZENIA W OGNIU
tion upon Roast Pig (Rozprawa o pieczonej �wini) Charles'a Lamba. Pewien �winiarczyk sk�ada ofiar� z trz�dki prosi�t we wznieconym przypadkowo po�arze: