|
Bliższe omówienie problematyki - por. J. Ławrynowicz: Ubezpieczenie
odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody
powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, "Przegląd Sądowy" 1991, z. 1 -2; A.
Szpunar: Odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia komunikacyjnego OC, PiP 1991, z.
7.
Ubezpieczenie samego pojazdu od uszkodzeń i kradzieży, czyli tzw. ubez-
pieczenie auto-casco (AC), oraz ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wy-
padków (NW) odmiennie niż pod rządem poprzednio obowiązujących przepisów - są
obecnie ubezpieczeniami dobrowolnymi.
§ 38. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu praw
podmiotowych
I. Różnorodne przypadki.
Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu praw
podmiotowych jest przewidziana w przepisach rozrzuconych nieraz po różnych
działach prawa cywilnego i w ustawach szczególnych. Można tu wymienić jedynie
przykładowo niektóre przypadki tej odpowiedzialności. Ich cechę charakterystyczną
stanowi to, że prawo najczęściej wprost zezwala na wyrządzenie szkody ze względu
na szczególne okoliczności. Niemniej nakazuje wówczas naprawienie tej szkody.
Należy tu wymienić przykładowo:
a) naprawienie szkody wyrządzonej właścicielowi rzeczy, który nie może sprzeciwić
się jej użyciu, a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu, jeżeli jest to konieczne dla
odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym lub
majątkowym innej osoby (art. 142 k.c.); naprawienie szkody wyrządzonej
właścicielowi gruntu w stosunkach sąsiedzkich w przypadku wejścia na jego
grunt w celu usunięcia zwieszających się z nieruchomości sąsiada gałęzi lub
owoców (art. 149 k.c.); naprawienie szkody wynikającej z wejścia na cudzy grunt
w poszukiwaniu (pościgu) roju pszczół (art. 182 § 2 k.c.);
b) naprawienie szkody wyrządzonej w pewnych przypadkach właścicielowi gruntu
przy wykonywaniu uprawnień do połowu ryb (zob. art. 14, 18 i 66 ustawy z 7 III
1932 r. o rybołówstwie - Dz.U. nr 35, poz. 357 ze zm. w 1934 r., nr 110, poz. 976,
w 1951 r., nr 14, poz. 110 i w 1961 r., nr 5, poz. 33);
c) naprawienie szkody przy wykonywaniu prawa polowania (por. art. 44 ustawy z 17
VI 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim --- Dz. U. z
1973 r., nr 33, poz. 197); osobne przepisy dotyczą odpowiedzialności państwa za
szkody wyrządzone przez dziki, jelenie i daniele w świetle wyżej wymienionej
ustawy (por. ustawę z 13 X 1995 r. -- Prawo łowieckie, Dz.U. nr 147, poz. 713).
d) wiele przypadków obowiązku naprawienia szkody powstałej przy wykonywaniu
prac geologicznych, górniczych, objętych normami prawa wodnego itd.; kwestia
zastosowania zasad prawa cywilnego powszechnego w tych przypadkach
wymaga dokładnych i szczegółowych analiz, co wykracza poza zakres
niniejszego wykładu.
Istnieje w tej materii osobna literatura. Zob. bliżej T. Dybowski: (w)
System, t. III, cz. 1, § 18, IV oraz W. Czachórski: (w) System, jw., § 49 I; J. Boś:
Wyrównanie strat wynikłych z legalnych działań administracji, Wrocław 1971; zob.
też E. Łętowska: Charakter odpowiedzialności za szkody wyrządzane przy
wykonywaniu funkcji publicznych..., s. 83 i n.
Wydaje się natomiast, że nie stanowi samoistnej podstawy dla odpowie-
dzialności odszkodowawczej przepis art. 144 k.c., odnoszący się do wywołania
przez właściciela nieruchomości zakłóceń w korzystaniu z innej nieruchomości w
stosunkach sąsiedzkich, przy wykonywaniu swoich uprawnień wynikających z prawa
własności. Kwestia ma jednak charakter dyskusyjny.
Zob. J. Szachułowicz: Odpowiedzialność przedsiębiorstw za szkody
sąsiedzkie, NP 1965, nr 1. I; także T. Dybowski: Ochrona własności w polskim
prawie cywilnym (rei vindicatio - actio negatoria), Warszawa 1969, s. 336 i n. i tam
cyt. lit. Zob. też orz. SN z 7 IV 1970 r., OSPiKA 1971, poz. 169, z glosą krytyczną T.
Dybowskiego i A. Agopszowicza oraz orz. SN z 3 VII 1969 r., OSPiKA 1971, poz. 87,
z glosą B. Lewaszkiewicz-Petrykowskiej.
II. Poniesienie szkody w cudzym lub wspólnym interesie.
Osobnej wzmianki wymaga poniesienie szkody w cudzym lub wspólnym
interesie, które następuje w okolicznościach dających podstawę do powstania
obowiązku jej naprawienia.
W świetle kodeksu cywilnego, kto w celu odwrócenia grożącej drugiemu
szkody albo w celu odwrócenia wspólnego niebezpieczeństwa przymusowo lub
nawet dobrowolnie poniósł szkodę majątkową, może żądać od osób, które z tego
odniosły korzyść, powetowania w odpowiednim stosunku doznanej straty (art. 438).
Typowy przykład: Osoba X ratuje dobro osoby Y, niszcząc lub używając
rzeczy należące do osób R i S w okolicznościach związanych z pożarem, powodzią,
nagłym wypadkiem drogowym itd.
|
