Psychologia społeczna jest nauką empiryczną i dysponuje rozwiniętą grupą metod, które pomagają odpowiedzieć na pytania dotyczące zachowań społecznych,...

Dzieci to nie książeczki do kolorowania. Nie da się wypełnić ich naszymi ulubionymi kolorami.

Mowa tu o trzech typach metod: metodzie obserwacyjnej, metodzie korelacyjnej i metodzie eksperymentalnej. Każda z tych metod może być wykorzystana do analizowania specyficznych problemów badawczych; każda z nich to narzędzie, które posiada zarówno słabe, jak i mocne strony. Twórcze przeprowadzenie badań w psychologii społecznej wymaga trafnego wyboru metody, maksymalizowania jej siły i minimalizowania słabości.
W niniejszym rozdziale będziemy szczegółowo omawiać te metody. My, twórcy niniejszej pracy, to nie wyłącznie autorzy książek, ale przede wszystkim — badacze społeczni, którzy mają w swoim dorobku sporo przeprowadzonych badań eksperymentalnych w dziedzinie psychologii społecznej. Wspomagani własnym doświadczeniem będziemy więc starali się
pomóc ci poznać tak radości, które niesie prowadzenie badań, jak i nieuchronne, związane z nimi trudności. Radość bierze się z podążania, na sposób detektywa, który stopniowo demaskuje sprawcę tajemniczego morderstwa, tropem przyczyn interesujących i ważnych zachowań społecznych. Wszyscy cieszymy się z tego, że mamy narzędzia umożliwiające uzyskanie rozstrzygających odpowiedzi na pytania, które w ciągu wieków były podejmowane przez filozofów. Równocześnie jednak jako doświadczeni badacze nauczyliśmy się tonować dreszcz emocji towarzyszący odkryciu dużą dozą pokory, ponieważ na tworzenie i przeprowadzanie badań w psychologii społecznej nałożone są ogromne praktyczne i etyczne ograniczenia.
Punktem wyjścia do badań jest pomysł lub hipoteza, która ma być sprawdzona. Dlatego na początek spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, skąd pochodzą te hipotezy.
Najbardziej niezrozumiałą kwestią dotyczącą świata jest to, że on jest zrozumiały.
— Albert Einstein
Formułowanie hipotez i teori
Inspiracje płynące z wcześniejszych teori i badań
Hipotezy pochodzą z różnych źródeł. Wiele z nich jest inspirowanych przez wcześniejsze teorie i badania psychologiczne. I tak na przykład, Leon Festinger nie był
usatysfakcjonowany możliwościami teorii behawioralnych w wyjaśnianiu zmiany postaw.
Stworzył więc nową koncepcję — teorię dysonansu — w ramach której możliwe jest przewidywanie, kiedy i jak ludzie zmieniają swoje postawy. Jak się okaże w następnych rozdziałach, inni badacze uznali za niewystarczające proponowane przez Festingera wyjaśnienia otrzymanych wyników i przeprowadzali kolejne badania po to, by przetestować inne możliwe interpretacje. Psychologowie społeczni, podobnie jak przedstawiciele innych dyscyplin naukowych, są zaangażowani w ciągły proces wysubtelniania: nowa teoria; weryfikacja specyficznych hipotez wyprowadzonych z tej teorii; poprawianie teorii na podstawie uzyskanych wyników i sformułowanie nowych hipotez.
Hipotezy oparte na osobistych obserwacjach
Teoria nie jest jedynym źródłem nowych hipotez w psychologii społecznej. Badacze często obserwują zjawiska życia codziennego, które określają jako osobliwe i interesujące. Owe obserwacje mogą pochodzić z ich osobistego doświadczenia, z literatury lub też z aktualnych wydarzeń. Jeżeli badacze są psychologami społecznymi, tworzą teorię wyjaśniającą, dla czego takie zjawisko się pojawiło, i opracowują plan badań, aby sprawdzić hipotezę. I tak na przykład, jeden z nas zetknął się z ciekawym wydarzeniem politycznym, które skłoniło go do sformułowania hipotezy na temat pewnych wyznaczników atrakcyjności interpersonalnej. We wczesnych latach sześćdziesiątych Elliot Aronson zdumiał się bardzo, gdy w trakcie czytania
magazynu „Time" natrafił na opublikowane tam wyniki badania opinii publicznej, z których wynikało, iż popularność prezydenta Johna F. Kennedy'ego ogromnie wzrosła w przeciągu tygodnia. Najbardziej zaskakujące było to, iż był to tydzień następujący po fatalnej próbie sponsorowania przez USA inwazji emigrantów kubańskich w Zatoce Świń, znanej jako
„fiasko w Zatoce Świń". Wtedy właśnie popularność prezydenta, który przyjął
odpowiedzialność za tę decyzję, uważaną w tamtych czasach za jeden z najbardziej żenujących błędów narodu amerykańskiego — osiągnęła wyżyny. Jak coś takiego mogło się wydarzyć?