fNic bardziej mylnego - nie
umysłowe odpowiedniki.
jest to ani proces prosty, ani całkowicie
Bodziec dystalny, czyli bodziec dzia-
automatyczny, ani teŜ nie dostarcza nam
łający z pewnej odległości, to dowolny bo-
dokładnego i wiernego obrazu środowiska.
dziec poza organizmem oddziałujący na na-
Z tym, Ŝe spostrzeganie nie daje pełnego
sze narządy zmysłowe. W trakcie pisania
obrazu środowiska, pewien psycholog ze-
tego tekstu mam do czynienia z dwiema
tknął się w czasie spaceru ze swoim
grupami bodźców dystalnych - z bodźcami
synkiem. Chłopiec - wówczas czteroletni
wzrokowymi i bodźcami słuchowymi. Dy-
- powiedział: „Zobacz, jaką dziurę ma ta
stalne bodźce wzrokowe to kartka papieru
pani na kolanie". W odpowiedzi usłyszał:
i czarny pisak w prawej ręce, słuchowe
„Dziura, jaka dziura, nic nie widzę". Oj-
bodźce dystalne zaś to muzyka Preisnera,
ciec faktycznie nie mógł widzieć dziury,
dobiegająca z głośników.
poniewaŜ spoglądał na tę panią z zupełnie
Bodziec proksymalny to bodziec po-
innego punktu widzenia niŜ syn. Ten pro-
jawiający się w bezpośrednim kontakcie
sty przykład pokazuje, jak zmiana perspek-
bodźca dystalnego z narządem zmysło-
tywy w sensie fizycznym modyfikuje to,
wym. Kartka papieru, czarny pisak i ręka
co spostrzegamy. MoŜemy równieŜ mówić
tworzą obraz siatkówkowy. Choć z fizycz-
0 zmianie perspektywy psychologicznej.
nego punktu widzenia obraz ten przypo-
Wtedy spostrzeganie moŜe być w znacz
mina rzeczywiste bodźce - jest to ob-
nym stopniu modyfikowane przez motywy
raz odwrócony i pomniejszony - to, jak
1 emocje; w szczególności ujawnia się to
powiada Neisser (1978 a), nie jest on
w spostrzeganiu społecznym.
obrazem do oglądania ani do podziwia-
Proces spostrzegania jest procesem
nia. Analogicznie przedstawia się sprawa
tworzenia reprezentacji przedmiotu na
w wypadku przepięknej muzyki Preisnera
podstawie informacji otrzymanych z narzą-
- dźwięki dochodzące z głośników wy-
SPOSTRZEGANIE
33
wolują drgania błony bębenkowej, a dalej
Ŝenie. Oznacza ono obraz przedmiotu -
kostek ucha środkowego: młoteczka, ko-
obraz wszystkich dostępnych cech, re-
wadełka i strzemiączka, by w końcu pobu-
jestrowanych za pośrednictwem róŜnych
dzić włókna błony podstawowej ucha we-
zmysłów. Kiedy spoglądam komuś w oczy,
wnętrznego. Dźwięki o róŜnej wysokości
widzę nie tylko piwny kolor ich tęczówek,
powodują pobudzenie róŜnych części tej
ale teŜ ich wielkość i oprawę, a więc rzęsy
błony (Wortman, Loftus, Marshall, 1985).
i brwi, a takŜe makijaŜy SpostrzeŜenie
Ale przecieŜ pobudzenie błony podstawo-
- według wspomnianego wcześniej Hebba
wej nie jest tym samym co muzyka, której
- jest efektem aktywności pól czuciowych
słucham. Jestem nawet szczęśliwy, Ŝe nie
kory mózgowej, które odebrały informacje
słyszę impulsów powstających w błonie
pochodzące z róŜnych zmysłów i połączyły
podstawowej.
je w całość. Mózg musi skądś wiedzieć,
WraŜenie to odzwierciedlenie elemen-
Ŝe informacje zawarte w spostrzeŜeniu
tarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej
odnoszą się do jednego przedmiotu, a nie
w wyniku odbioru danych sensorycznych.
pochodzą z róŜnych przedmiotów. _Łącze-
Hebbj[1969) powiada, Ŝe_wraŜenie_lg_ak:
nie róŜnych wraŜeń ze sobą jest wynikiem
tywność dróg wstępujących, biegnących od
percepcyjnego uczenia się. Podczas tego
narządów zmysłowych. Poszczególne wra-
procesu wielokrotnie przekonujemy się,
Ŝenia są od siebie izolowane. Przykładowo,
Ŝ
wraŜenie barwy jest niezaleŜne od wraŜe-
e róŜne cechy współwystępują ze sobą,
nia wielkości. Warto dodać, Ŝe wraŜenia,
a zmiana w zakresie jednej cechy jest
które wyodrębniamy jako subiektywnie
skoordynowana ze zmianą innych cech.
pierwotne, nie muszą mieć swoich fizjo-
Przykładowo, jeśli widzę ruch oczu, które