|
Przyczyny zaburzenia urojeniowego nie zostały
określone. Niektórzy uważają, że bierze się ono
z tych samych przyczyn genetycznych, co schizofre-
nia. Jednak biologiczni krewni cierpiących na nie
osób nie ujawniają podwyższonego poziomu wystę-
powania schizofrenii (Kendler, Hays, 1981). Nie-
mniej jednak istnieją dowody na to, że osoby, u któ-
rych rozpoznano zaburzenie urojeniowe, częściej
bywają wyizolowani społecznie, co świadczy o tym,
że do wystąpienia urojeń przyczyniać się może nie-
dostateczny poziom kontaktów społecznych (Mun-
ro, 1992). U osób tych obserwuje się ponadto wyż-
szy poziom deficytu sensorycznego (Maher, 1992),
a to zrodziło pogląd, że urojenia mogą odzwiercie-
dlać próby sensownego „ogarnięcia" mylących
bodźców odbieranych przez narządy zmysłu. Schla-
ger (1995) zasugerował, że urojenia mogą być
„przejawem nadwrażliwości przystosowawczej na
istotne zagrożenia lub sprzyjające okoliczności śro-
dowiskowe". Przykładem tego niech będzie przypa-
dek Alicii, który już omawialiśmy:
Gdy Alicia miała siedemdziesiąt osiem lat, a Cal
siedemdziesiąt dziewięć, postanowili się pobrać.
Ich dzieci i wnuczęta były zachwycone. Miesiąc
miodowy spędzili na Hawajach. Przez cztery na-
stępne lata podróżowali i spędzali czas ze swymi
rodzinami.
W wieku osiemdziesięciu dwóch lat Alicia za-
częła mieć problemy ze wzrokiem. Lekarze rozpo-
znali u niej jaskrę; zanim skończyła osiemdziesiąty
ZABURZENIA PÓŹNEGO OKRESU DOROSŁOŚCI
531
czwarty rok życia, niemal zupełnie straciła wzrok.
| Rok później Cal zmarł nagle na atak serca. Alicia
była zdruzgotana. Jej depresja i pomieszanie w na-
stępnych miesiącach zaczęły się nasilać. Lekarz
przepisał jej środki przeciwdepresyjne, które chy-
ba niewiele pomogły. Alicia zaczęła bardzo po-
dejrzliwie odnosić się do sąsiadów. Nie chciała
zostawać sama i potrafiła dzwonić do dzieci
o każdej porze nocy, a mimo to odmawiała za-
mieszkania z nimi lub przeniesienia się do domu
opieki. Utrzymywała, że sąsiedzi próbują się do
niej włamać i że nie może spać. Gdy dzieci były
nocą przy niej, nie słyszała żadnych odgłosów.
Kiedy próbowały przekonać ją, że jest bezpiecz-
na, sprzeczała się z nimi. Lekarz Alicii skierował
ją do psychiatry, który rozpoznał u niej zaburze-
nie urojeniowe. Przepisane leki przeciwpsycho-
tyczne ograniczyły oznaki lęku, ale wprawiały ją
również w stany letargiczne.
Kiedy Alicia skończyła osiemdziesiąt sześć lat,
przeprowadziła się do najstarszej córki i jej męża.
Ich dom był duży, więc miała w nim własny pokój.
W ciągu dnia córka pracowała w swoim biurze
w domu, więc Alicia niemal zawsze mogła na nią
liczyć. Wieczorami i w weekendy dom wypeł-
niała aktywność jej trojga wnucząt. W tym czasie
stopniowo ograniczano podawanie jej leków prze-
ciwpsychotycznych, które w końcu zupełnie odsta-
wiono. Nie zaowocowało to nawrotem podejrzliwo-
ści lub myśli urojeniowych.
Zaburzenie urojeniowe często leczy się za po-
mocą leków przeciwpsychotycznych. Mogą one
osłabiać uciążliwość urojeń, a także często im to-
warzyszące niepokój i stany pobudzenia (Long,
1990; Munro, 1995). Pacjentom cierpiącym na za-
burzenie urojeniowe typu zazdrosnego lub prześla-
dowczego często pomagają także leki przeciwpsy-
chotyczne nowej generacji, takie jak clozapina
(Buckley, Sajatovic, Meltzer, 1994; Songer, Ro-
man, 1996). Chociaż zastosowanie tych środków
wobec ludzi starszych pomaga likwidować symp-
tomy tego zaburzenia, mogą one wywoływać tak-
że efekty uboczne, do których zalicza się osłabie-
nie emocji, utratę chęci do życia oraz osłabienie
motywacji (Macdonald, 1997). W wielu przypad-
kach pomocna może się okazać także indywidual-
na psychoterapia.
Schizofrenia późnego okresu dorosłości
W rozdziale 10 omówiliśmy rozwojowe zmiany po-
ziomu ryzyka wystąpienia zaburzeń psychotycz-
nych, wśród których głównym jest schizofrenia. Jak
już wspomnieliśmy, zaburzenia te rzadko występują
przed okresem dojrzewania, a po ukończeniu czter-
dziestego roku życia ryzyko wystąpienia pierwsze-
go epizodu psychotycznego znacząco spada. Praw-
dopodobnie jest to odzwierciedleniem zmian rozwo-
jowych w mózgu i zmian w sytuacji życiowej. Póź-
na schizofrenia, czasami określana mianem para-
frenii, częściej występuje u kobiet; około 18 procent
pacjentek ma swój pierwszy epizod po osiągnięciu
sześćdziesiątego piątego roku życia. Rycina 11-4
przedstawia wyniki prowadzonych w Anglii obser-
wacji dużej grupy cierpiących na schizofrenię kobiet
i mężczyzn z uwzględnieniem różnego wieku,
w jakim doznali pierwszego rzutu choroby (Howard,
Castle, Wessely, Murray, 1993). Wyraźnie obrazuje
ona moment zmiany przewagi liczby pacjentów jed-
nej płci nad drugą. W przedziale od osiemnastego do
dwudziestego piątego roku życia większość nowych
pacjentów stanowią mężczyźni; po przekroczeniu
trzydziestego szóstego roku życia większość stano-
wią już kobiety. Niemniej jednak oszacowano, że
4 procent mężczyzn skutki tego zaburzenia po raz
pierwszy odczuwa po ukończeniu sześćdziesiątego
piątego roku życia (Castle, Murray, 1993).
W rozdziale 10 omówiliśmy różnice płciowe, je-
żeli chodzi o wiek wystąpienia pierwszych objawów
schizofrenii: u mężczyzn pojawia się ona średnio
o dwa lata wcześniej niż u kobiet. Niewykluczone,
że na tę różnicę wpływa estrogen (Lindamer, Lohr,
Harris, Jeste, 1997). Okazało się bowiem, że estro-
gen może osłabiać aktywność dopaminy, neuroprze-
kaźnika, który zdaniem naukowców odgrywa głów-
ną rolę w warunkowaniu tej choroby. Jeśli to praw-
da, to u kobiet w podeszłym wieku należy się spo-
dziewać wzrostu występowania schizofrenii, gdyż
poziom estrogenu w ich organizmach spada. Podsta-
wą takich prognoz mogą być wyniki badań przed-
stawione na rycinie 11-4.
Problemem, który od dawna zajmuje badaczy, jest
to, czy późno ujawniające się zaburzenia psycho-
tyczne mają te same przyczyny co psychozy obser-
wowane we wcześniejszym okresie życia. Ponieważ
532
ROZDZIAŁ 11
Rycina 11-4
MOMENT WYSTĄPIENIA PIERWSZYCH
OBJAWÓW SCHIZOFRENII U MĘŻCZYZN
I KOBIET
W trakcie badania osób, u których wystąpił pierwszy
epizod schizofrenii, badacze odkryli, że większość wśród
pacjentów, którzy objawy tego zaburzenia odczuli
w młodym wieku, stanowili mężczyźni, natomiast wśród
tych, którzy symptomów schizofrenii po raz pierwszy
doświadczyli w wieku starszym, większość stanowiły
kobiety. Jednak u obu płci pomiędzy dwudziestym
piątym a czterdziestym piątym rokiem życia dało się
zaobserwować spadek ryzyka wytępiania tej choroby.
Źródło: Howard, Castle, Wessley, Murray, 1993, s. 354.
120 -I
100 -
80 -
1
|
