127. 36 Agreement on Subsidies and Couniervailing Measures.
17 Z negocjacji w sprawie subsydiów by³y wy³¹czone subsydia rolne i stosowane w przemyœle lotniczym (por. dalej |.
273
da, cz³onkowie WE i Korea P³d., obawia³y siê nadu¿ywania postêpowañ antysubwencyj-w celach protekcjom stycznych. Dlatego te¿ domaga³y siê sprecyzowania zasad, które f byæ przestrzegane w czasie tych postêpowañ. Natomiast kraje rozwijaj¹ce siê ¿¹da³y itawienia mo¿liwoœci stosowania subwencji wspieraj¹cych rozwój gospodarczy i spo³ecz-az ³agodniejszego traktowania w czasie postêpowañ wyrównawczych38. Dlatego te¿ ju¿ na pocz¹tku negocjacji podjêto próby rozró¿nienia typów subwencji, m celu u¿ywano klasyfikacjê wzorowan¹ na œwiat³ach ruchu ulicznego (czerwone.
zielone). Wiêkszoœæ krajów zgadza³a siê, ¿e subwencje eksportowe, jako najbardziej lliwe, winny byæ zakazane (subwencje czerwone). Istnia³y jednak powa¿ne rozbie¿no-i do tego, które subsydia maj¹ byæ dozwolone, a które mo¿liwe do zastosowania, ale ewnymi warunkami (¿ó³te). Z kolei Wspólnota domaga³a siê ca³kowitego wy³¹czenia encji rolnych z negocjacji nad nowym porozumieniem39. Równie trudne by³y wszelkie je definicyjne, zwi¹zane z samymi subwencjami oraz pojêciami u¿ywanymi w czasie powania wyrównawczego, 'ierwszy pe³ny tekst porozumienia, uwzglêdniaj¹cy wszystkie podstawowe prob-
powsta³ na pocz¹tku 1990 roku. Ostateczny kompromis, osi¹gniêty w 1992 roku. al na akceptacji subwencji dozwolonych w zamian za okreœlenie kryteriów (np. de minimis) przy stosowaniu subwencji warunkowych. Poza tym sformu³owano y ³agodniejszego traktowania krajów rozwijaj¹cych siê. Efektem tych ustaleñ by³o cie nowego, powszechnego porozumienia w sprawie subsydiów i œrodków wyrów-40
V nowym porozumieniu na pocz¹tku sformu³owano definicjê subwencji (art. 1). Dwencj¹ mamy do czynienia wówczas, gdy: a) beneficjent uzyskuje korzyœæ, stêpuje wk³ad finansowy, wsparcie dochodowe lub finansowe ze strony rz¹du b¹dŸ instytucji publicznej. Obok klasycznych wk³adów finansowych wymienia siê takie 1 wspierania dzia³alnoœci, jak umorzenie nale¿noœci, odroczenie p³atnoœci (np. kowych) czy zakup towarów na warunkach lepszych ni¿ rynkowe. Wa¿ne jest przy ?ozró¿nienie subwencji specyficznych (art. 2), które — w przeciwieñstwie do :echnych — mog¹ byæ przedmiotem postêpowania antysubwencyjnego. Subsydia s¹ ficzne wówczas, gdy s¹ stosowane jedynie wobec okreœlonych przedsiêbiorstw czy ów, a nie wobec wszystkich podmiotów danej gospodarki41. Juczowe znaczenie ma klasyfikacja subwencji, oparta o kryteria ich domniemanej liwoœci, g³ównie z punktu widzenia importera. W porozumieniu wyró¿niono trzy e subwencji: a) zakazane, b) podlegaj¹ce sankcjom, c) nie podlegaj¹ce sankcjom, ?o subwencji zakazanych (czerwonych) zaliczono subsydia eksportowe. Zgodnie i¹ s¹ one nieefektywne dla eksportera i szkodliwe dla importera. Do zakazanych
Croome (1995), s. 73-74.
Ibidem, s. 201.
Porozumienie to jest szeroko omówione w literaturze polskiej w: Piotrowski (1998).
Chodzi tu o rzeczywiste warunki. Niekiedy subwencje mog¹ byæ pozornie powszechnie dostêpne, ale. ze
' na wieloœæ dodatkowych warunków, mog¹ z nich korzystaæ jedynie nieliczne podmioty gospodarcze.
podano precyzyjnej definicji subwencji eksportowych, lecz jedynie tzw. listê przyk³adow¹. Zaliczono do nich np.: a) bezpoœrednie subsydia rz¹dowe, uzale¿nione od wyników w eksporcie, b) systemy odpisów dewizowych i preferencje finansowe dla eksporterów, c) zwolnienia, ulgi lub kredyty finansowe dotycz¹ce eksportu, d) zwolnienia celne lub zwroty ce³ w wysokoœci przekraczaj¹cej obci¹¿enia fiskalne zawarte w towarach u¿ywanych do produkcji przeznaczonej na eksport. Natomiast subsydiów rolnych, zapisanych w listach koncesyjnych, nie uznano za zakazane.
Drug¹ grup¹ s¹ subsydia podlegaj¹ce sankcjom (¿ó³te). S¹ to g³ównie subwencje produkcyjne, które mog¹ niekiedy naruszaæ interesy gospodarcze innych krajów. W porozumieniu uznano (art. 5), ¿e subwencje takie podlegaj¹ sankcjom, je¿eli:
1. Wyrz¹dzaj¹ szkodê przemys³owi krajowemu innego cz³onka WTO.
2. Naruszaj¹ lub eliminuj¹ korzyœci innych cz³onków WTO, w szczególnoœci korzyœci
wynikaj¹ce z koncesji uzyskanych na postawie art. II GATT.
3. Powoduj¹ powa¿ny uszczerbek interesów innego kraju. Ten ostatni przypadek
(art. 6) wystêpuje wówczas, gdy:
• wysokoœæ subsydium przekracza 5% ad valorem,
• subsydium s³u¿y pokryciu bie¿¹cych kosztów (z wyj¹tkiem jednorazowych subwen
cji stosowanych w celu znalezienia d³ugookresowych rozwi¹zañ i unikniêcia ostrych
problemów spo³ecznych),
• nastêpuje umorzenie d³ugu wobec pañstwa42.
Trzeci¹ grup¹ s¹ subsydia dozwolone (zielone), nie podlegaj¹ce sankcjom. Ich dopuszczalnoœæ wynika z argumentów spo³ecznych lub rozwojowych. Zaliczono do nich subwencje na:
• prace badawcze prowadzone przez firmy, wy¿sze uczelnie, jednostki badawcze, do
wysokoœci 75% kosztów badañ przemys³owych lub 50% kosztów wdro¿enia produkcji,
• rozwój regionów wzglêdnie zacofanych,
• dostosowanie do nowych wymogów w dziedzinie ochrony œrodowiska.
Z pierwszej kategorii wy³¹czono wydatki na badania podstawowe prowadzone w uczelniach wy¿szych i oœrodkach badawczych. Z kolei za regiony wzglêdnie zacofane uznano takie, w których PKB na mieszkañca nie przekracza 85% œredniej krajowej lub stopa bezrobocia przekracza 110% odpowiedniej œredniej. Natomiast subsydia dotycz¹ce ochrony œrodowiska nie mog¹ przekraczaæ 20% kosztów adaptacji do nowych wymagañ, musz¹ byæ jednorazowe i nie mog¹ prowadziæ do redukcji kosztów produkcji.
Przedstawione zasady ogólne s¹ stosowane z pewnymi wyj¹tkami. Najwa¿niejsze wy³¹czenia towarowe dotycz¹ rolnictwa (por. dalej) oraz przemys³u lotniczego. Ten ostatni jest uznawany za ga³¹Ÿ strategiczn¹43, w której wystêpuj¹ silne korzyœci skali produkcji, zwi¹zane z wydatkami na B + R. Dlatego te¿ ta bran¿a jest silnie subwencjonowana we
4! Subwencje te nie podlegaj¹ sankcjom, w okresie przejœciowym do 2002 r„ w krajach przechodz¹cych transformacje systemow¹.
41 Subwencje w przemyœle lotniczym s¹ podrêcznikowym przyk³adem strategicznej polityki handlowej.
274
275