|
358' § 2 i 3 k.c.) utrzymywanie wysokiej stopy odsetek ustawowych
nie ma obecnie uzasadnienia.
Ustawa wprowadza zakaz umawiania się z góry o zapłatę odsetek od
zaległych odsetek, czyli tzw, anatocyzmu (art. 482).
Zakaz, o którym mowa wyżej, nie obejmuje natomiast przypadku, gdy
zaległość z tytułu nie uiszczonych odsetek już powstała, albowiem wówczas strony
mogą zgodzić się na doliczenie zaległych odsetek do sumy dłużnej i tak ustaloną
całość oprocentować. Odsetki od odsetek wolno również pobierać od chwili
wytoczenia o nie powództwa. Praktyka dopuszcza oprocentowanie rat pożyczek
amortyzacyjnych, udzielanych przez instytucje kredytowe, mimo że raty te zawierają
w sobie nie tylko częściową spłatę kapitału, lecz także i odsetki.
Zob. bliżej L. Stecki: Opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych,
Poznań 1970, s. 220 i n.
Termin płatności odsetek, podobnie jak i ich wysokość, jest określany przez
źródło, z którego wywodzi się tytuł do ich pobierania. W braku takiego określenia
dłużnik powinien płacić odsetki co roku z dołu, a gdy należność główna była mu
oddana na czas krótszy, wraz z zapłatą tej należności (art. 360 k.c.).
Należność z tytułu odsetek jako należność w zasadzie okresowa (periody-
ezna) przedawnia się z upływem lat trzech (art. 118 zd. 2 k.c.).
Por. orz. SN z 26 XII 1976 r., OSN 1976, poz. 78. Co do pewnych
kontrowersji w materii odsetek za opóźnienie zob. T. Dybowski: (w) System, t. 111,
cz. 1, § 15, IV.
§ 14. Naprawienie szkody
I, Uwagi ogólne.
1. Szczególnym rodzajem świadczenia jest świadczenie polegające na
naprawieniu szkody. W języku prawniczym określa się je także jako świadczenie
odszkodowawcze, niekiedy mówi się o wynagrodzeniu szkody. Ten ostatni termin
nasuwa zastrzeżenia, jako termin ogólny, ze względów czysto językowych.
Naprawienie szkody polega bowiem nie tylko na uzyskaniu jakiejś rekompensaty,
lecz także - a niekiedy przede wszystkim - na przywróceniu stanu, który istniał,
zanim szkoda nie została wyrządzona.
Szczegółowe rozwinięcie tematyki z podaniem literatury zawiera opracowanie
T. Dybowskiego: (w) System, t. III, cz. 1, § 18-22. Tu wspomnieć należy jeszcze o
pracy A. Szpunara: Ustalenie odszkodowania w prawie cywilnym, Warszawa 1975.
Mówiąc o szkodzie mamy na ogół na myśli uszczerbek, jakiego doznaje
poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych (życie,
zdrowie, wolność, cześć, majątek itd.). Chodzi więc zarówno o uszczerbek
majątkowy, jak i niemajątkowy.
Odpowiada temu dość powszechna konwencja językowa: łac: damnum, franc.
dommage, niem. Schaden, ros. wried.
W polskiej doktrynie i judykaturze dość rozpowszechnione jest wiązanie
pojęcia szkody z uszczerbkiem jedynie majątkowym. Uszczerbek niemajątkowy jest
natomiast określany terminem "krzywda", niekiedy "krzywda moralna". Do
naprawienia takiej krzywdy odnosi się z kolei termin "zadośćuczynienie" w miejsce
terminu "odszkodowanie".
W okresie przedkodyfikacyjnym terminologii tej przestrzegał konsekwentnie
kodeks zobowiązań. Kodeks cywilny nie podtrzymał tego stanowiska, choć z
terminem "zadośćuczynienie" w odniesieniu do krzywdy niemajątkowej spotykamy
się w art. 445. Zauważono w literaturze (J. Rezler), że nadmierne akcentowanie
różnicy znaczeniowej stałoby w sprzeczności ze wspólnym normowaniem wielu
istotnych problemów naprawienia szkody bez względu na charakter uszczerbku.
Argument ten wszakże nie jest rozstrzygający.
2. Z teoretycznego punktu widzenia można odróżnić w dziedzinie zobowiązań
trzy główne grupy przypadków, w których przedmiotem świadczenia jest
odszkodowanie. Mimo istnienia pewnych różnic między tymi grupami, porównywalne
są między nimi z pewnością elementy dotyczące społecznego znaczenia obowiązku
naprawienia szkody i podstawowe przesłanki powstawania obowiązku
odszkodowawczego, a wspólne są (przynajmniej w zasadzie) reguły dotyczące
odszkodowania jako postaci świadczenia.
Owe trzy główne grupy przypadków, w których przedmiotem świadczenia jest
odszkodowanie, są następujące:
a) Naprzód są to przypadki, gdy szkoda zostaje wyrządzona niezależnie od
istniejącego uprzednio między danymi osobami stosunku prawnego, a więc gdy
rodzi ona dopiero stosunek zobowiązaniowy jako stosunek samoistny.
Nazywamy je przypadkami szkody z tytułu tzw. czynów niedozwoIonych albo
szkody deliktowej (ex delicto). Są one unormowane przede wszystkim w zespole
przepisów księgi III, tytułu VI kodeksu (art. 415 i n. k.c.). Treścią stosunku
zobowiązaniowego jest w tych przypadkach uprawnienie poszkodowanego do
uzyskania odszkodowania i odpowiadający temu uprawnieniu obowiązek
naprawienia szkody. Odszkodowanie staje się tu od razu głównym świadczeniem
|
