�By� w pe�ni osob�" przedstawia wi�c zupe�nie odr�bn� kategori� doskona�o�ci, ani�eli �by� doskona�ym sportowcem, rzemie�lnikiem, uczonym czy in�ynierem". Nic wi�c dziwnego, �e to dynamiczne ukierunkowanie cz�owieka na realizacj� w�asnej osobowej doskona�o�ci moc� wolnego, niezdeterminowanego z zewn�trz dzia�ania, ukierunkowanie si�gaj�ce samych podstaw jego osobowej struktury warunkuje istnienie odpowiedniego idealnego wzorca tej ca�o�ciowo wzi�tej osobowej doskona�o�ci. W nim znajduje cz�owiek obraz optymalnych form w�asnego istnienia, na kszta�t kt�rych mo�e przeobra�a� samego siebie za pomoc� swych akt�w. Jednakowo� akty te maj� w�asn� specyfik� i mog� urzeczywistnia� doskona�o�� osoby tylko w obr�bie realizowanych przez siebie, gatunkowo zr�nicowanych d�br. Wobec tego idealny wzorzec ca�o�ciowo wzi�tej osobowej doskona�o�ci cz�owieka domaga si� dope�nienia w postaci obiektyw-
228
AKSJOLOGIA ETYCZNA CZYLI NAUKA...
nych prawid�owo�ci wa�nych w zakresie podstawowych kategorii tego dzia�ania, aby wyznacza�y one drogi, na kt�rych ma si� dokona� dzie�o moralnego udoskonalenia osoby ludzkiej. Czym s� te prawid�owo�ci zawarte w szczeg�owych wzorcach post�powania ludzkiego, ukazuje tkwi�cy w naturze osoby pierwiastek perfekcjonistyczny.
2� Pierwiastek perfekcjonistyczny. Celem zrozumienia, o co tu chodzi, nale�y powr�ci� do poj�cia natury integralnej. Obejmuje ona ca�y szereg heterogennych element�w sk�adowych, kt�rt; kszta�tuje na r�ne sposoby rzeczywisto�� bytow� cz�owieka r�wnocze�nie okre�laj� zasadnicze kategorie w�a�ciwego mu dzia�ania. Co wi�cej, zar�wno poszczeg�lne w�adze i uzdolnienia, kt�re cz�owiek posiada i za pomoc� kt�rych dzia�a (np. zdolno�� umys�u do poznawania prawdy, zdolno�� mowy do wyra�ania my�li itp.), jak i byty zewn�trzne, do kt�rych odnosz� si� jego podstawowe relacje (inni ludzie, istoty o�ywione czy rzeczy materialne), maj� zawart� w swej strukturze wewn�trzn� celowo�� i dynamiczn� organizacj�, dzi�ki kt�rej s� zdolne urzeczywistnia� okre�lone dobra. Na tym polega w�a�ciwa im doskona�o��. Ot� w�r�d tych d�br s� takie, kt�re doskonal� tylko dane naturze poszczeg�lne jej uzdolnienia bez odniesienia ich do doskona�o�ci osoby, a wi�c sprawiaj� tylko cz�stkow� doskona�o�� cz�owieka. Do tej kategorii d�br nale�� sprawno�ci, np. sportowca, szachisty, rze�biarza czy intelektualisty. Inne natomiast pozostaj� w bezpo�redniej relacji do personalistycznym aspektem uwarunkowanego, idealnego wzorca doskona�o�ci osoby. Zachodzi to w�wczas, kiedy dobra te okazuj� si� zdolne do pomna�ania doskona�o�ci tej�e osoby jako osoby, innymi s�owy, staj� si� czynnikami rozwoju osobowej doskona�o�ci cz�owieka. Poniewa� za� wspomniana zdolno�� danego dobra do doskonalenia osoby jako osoby zasadza si� na wewn�trznej celowo�ci okre�lonych w�adz b�d� bytowej struktury danych rzeczy, przeto zak�ada sta�� relacj� odpowie dnio�ci zachodz�cej mi�dzy dan� w�adz� czy rzecz� a idealnym wzorcera doskona�o�ci osoby.
Z chwil� zatem, kiedy cz�owiek podejmuje okr�cone dzia�anie, zgodne z celowo�ci� danych w�adz czy uzdolnie� (np. u�ywaj�c mowy) b�d� te� odpowiedniej struktury byt�w zewn�trznych (np. przyjmuj�c pokarm, czy-w sferze duchowej - poznaj�c prawd�), w�wczas realizuje dobro, kt�re wprawdzie jest uwarunkowane wspomnian� celowo�ci� odpowiednich w�adz czy struktury byt�w i je (te w�adze) doskonali, ale r�wnocze�nie sprawia ono jeszcze co� wi�cej. To dobro bowiem okazuje si� zarazem dobrem osobowym, dobrem odpowiadaj�cym idealnemu wzorcowi cz�owieka jako osoby, czyli dobrem moralnym (np. zdolno�� mowy do wyra�ania tre�ci poznawczych zgodnie z przekonaniem jest tym samym zdolno�ci� bogacenia osoby ludzkiej jako istoty rozumnej i spo�ecznej, a podobnie - odpowiednie korzystanie z rzeczy materialnych s�u�y doskonaleniu osoby jako bytu psychofizycznego przez to, �e umo�liwia jej utrzymanie �ycia wegetatywnego
VI. Zagadnienie zasady konstytutywnej...
229