|
Stały się one głównym
instrumentem realizacji zadań państwa. Nie tyle chroniły
porządek i stały na straży bezpieczeństwa wewnętrznego
państwa, ile służyły terroryzowaniu społeczeństwa i
wymuszaniu jego posłuszeństwa oraz zapewniały uległość
pozostałych organów państwowych. Organizowały i
przeprowadzały zbrodnicze prześladowania rzeczywistych i
domniemanych przeciwników ustroju.
Wobec anektowanych ziem polskich Związek Radziecki nie
przestrzegał norm prawa międzynarodowego określającego
uprawnienia organów państwa zwycięskiego na terytorium
państwa podbitego. Uznał, że z chwilą opanowania całego
terytorium Polski przez wojska niemieckie i radzieckie
państwo polskie przestało istnieć i dlatego przysługują mu
suwerenne prawa do zagarniętych ziemi. Uwzględniając
pretensje Litwy do Wileńszczyzny rząd radziecki odstąpił
jej, w układzie podpisanym 10 października 1939 r.,
zachodnią część woj. wileńskiego wraz z Wilnem w zamian za
wyrażenie zgody na zawarcie układu o wzajemnej pomocy i
udostępnieniu Armii Radzieckiej baz wojskowych na jej
terytorium. Obszar ten wynosił 6880 km2 i liczył ok. pół
miliona mieszkańców. Pozostałe tereny zostały decyzjami
administracyjnymi włączone do Białoruskiej Socjalistycznej
Republiki Radzieckiej i Ukraińskiej Socjalistycznej
Republiki Radzieckiej.
Na obszarach włączonych do obydwu republik radzieckich
zarządzone zostały wybory do zgromadzeń ludowych Zachodniej
Białorusi i Zachodniej Ukrainy. Prawo głosowania przyznane
zostało wszystkim mieszkańcom, którzy ukończyli 18 lat.
Prawo wysuwania kandydatów przysługiwało komitetom wiejskim
i miejskim, zakładom pracy i instytucjom społecznym
kontrolowanym przez radzieckie organy administracji.
Organizacje polskie ani grupy obywateli nie mogły zgłaszać
kandydatów. Wyborom towarzyszyła hałaśliwa i kłamliwa
propaganda oraz terror fizyczny stosowany wobec osób
propagujących ich bojkot. Prowadziło to do paraliżowania
wszelkiego oporu społeczeństwa, które w obawie przed
represjami wzięło w olbrzymiej większości udział w
głosowaniu. Wybrane zgromadzenia, w łonie których znalazła
się nieliczna grupa komunistów polskich, zwołane do
Białegostoku i Lwowa, podjęły uchwały o włączeniu tych
obszarów do republik białoruskiej i ukraińskiej.
Jednocześnie obydwa zgromadzenia wysłały kilkunastoosobowe
delegacje na posiedzenie Rady Najwyższej ZSRR.
Na sesji, która odbyła się w dniach 31 października - 2
listopada 1939 r. Rada Najwyższa ZSRR podjęła uchwałę o
włączeniu anektowanych ziem polskich do BSRR i USRR. Podczas
obrad przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych W. Mołotow
wygłosił przemówienie, w którym uzasadniał decyzję władz
radzieckich dotyczącą agresji na Polskę. Powiedział, że
uderzenie na Polskę Armii Niemieckiej a potem Armii
Czerwonej wystarczyło, by nic nie zostało z tego pokracznego
bękarta traktatu wersalskiego, żyjącego kosztem
uciemiężonych narodów niepolskich. Tłumaczył, że Armia
Czerwona wkroczyła dopiero wówczas, gdy państwo polskie
przestało istnieć, a rząd radziecki zmuszony był udzielić
pomocy braciom jednej krwi, Ukraińcom i Białorusinom, i
wyzwolić ich od ucisku polskich obszarników i kapitalistów.
Tenor jego przemówienia wyrażał kierunek ówczesnej polityki
radzieckiej w sprawie polskiej.
124. Następstwa prawne aneksji.
Po uchwale Rady Najwyższej ZSRR rozciągnięto na
anektowane ziemie polskie ustawodawstwo radzieckie, co było
równoznaczne z utratą mocy obowiązującej prawa polskiego.
Nie wydano żadnych przepisów przechodnich, określających
relacje między stosunkami prawnymi regulowanymi przez prawo
polskie i prawo radzieckie. Formalnie dopiero po decyzjach
Rady Najwyższej ZSRR rozciągnięto na anektowane ziemie
organizację administracji i sądownictwa radzieckiego,
aczkolwiek w praktyce już w pierwszych dniach po aneksji
przystąpiono do ich tworzenia. Ważniejsze stanowiska w
administracji i sądownictwie, a przede wszystkim w aparacie
bezpieczeństwa obsadzono ludźmi przysłanymi z ZSRR.
Uchwałami zgromadzeń ludowych przeprowadzono konfiskatę
ziemi obszarniczej i oddano ją do użytkowania ludności
bezrolnej i małorolnej. Wkrótce rozpoczęto tworzenie
kołchozów. Dokonano również nacjonalizacji zakładów przemys-
łowych, banków, domów wielorodzinnych, większych sklepów,
restauracji. Pozostawiono w rękach prywatnych zakłady
rzemieślnicze. Majątek państwa polskiego przejęty został
przez państwo radzieckie.
Wobec polskich instytucji oświatowych i kulturalnych
prowadzono początkowo zróżnicowaną politykę, wynikającą z
braku jasno określonego kierunku działania. Szybko jednak
zaczęły przeważać w niej posunięcia restrykcyjne i
represyjne. Podjęły działalność szkoły polskie obok
rozbudowywanych ukraińskich, białoruskich, rosyjskich i
żydowskich. Stopniowo liczbę szkół polskich ograniczano,
zastępując je ukraińskimi i białoruskimi. Od razu
wprowadzono zmiany w nauczaniu takich przedmiotów jak
historia, geografia, język polski. Z programów nauczania
usunięto naukę religii. Do wszystkich typów szkół
wprowadzono język rosyjski, historię i geografię ZSRR oraz
naukę o konstytucji. Wyższe uczelnie lwowskie wznowiły
działalność, ale już jako uczelnie ukraińskie. Na
wykładowców wywierano presję, by wykładali w języku
rosyjskim lub ukraińskim. Pośpiesznie zmieniano programy
studiów. Zlikwidowano Wydział Teologii Katolickiej, wiele
katedr na wydziałach humanistycznych. Rozwiązano polskie
towarzystwa naukowe, kulturalne, oświatowe, organizacje
sportowe. Likwidowano nie tylko polskie, ale również
ukraińskie i białoruskie a także żydowskie wydawnictwa i
prasę. Ich majątek ulegał konfiskacie. W Białymstoku i
Lwowie działały teatry polskie. Utworzono też nowe
czasopisma polskie obok ukraińskich i białoruskich, które
stały się wyłącznie przekaźnikiem stanowiska i poglądów
władz radzieckich wobec tych grup ludności. Działalność
kościołów ograniczono do spraw kultu. Zamknięto seminaria
duchowne, zlikwidowano organizacje kościelne, domy zakonne,
a ich mienie skonfiskowano. Ziemię klasztorną
znacjonalizowano. Parafie obciążono wysokimi podatkami.
Konsekwencją uchwały inkorporacyjnej było rozporządzenie
Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 29 listopada 1939 r.
|
