|
Do takich form opracowania zalicza się:
• katalogowanie online; w ramach tej metody tworzy się centralny katalog, do którego współpracujące ze sobą biblioteki wprowadzają opisy posiadanych dokumentów lub kopiują opisy do swych katalogów lokalnych; pozyskany z centralnego katalogu opis może być modyfikowany zgodnie z przyjętym lokalnym wzorcem; przykładem tej formy jest OCLC;
• katalogowanie lokalne z wykorzystaniem danych na dyskach CD-ROM pochodzących z katalogu centralnego (podobna sytuacja występuje w przypadku posłużenia się elektroniczną wersją bibliografii narodowej); odbiorcą lokalnym może być jedna biblioteka czy ośrodek informacji lub grupa instytucji, traktowana jako jeden nabywca danych; taki model stosują niektóre wojewódzkie biblioteki publiczne, dostarczające opisów bibliotekom uczestniczącym w grupowej formie zakupu zbiorów dla bibliotek publicznych w regionie, na podstawie zawartej umowy określającej zasady współpracy oraz gwarantującej środki finansowe8;
7 J. Sadowska: Bibliografia narodowa jako źródło dla działów opracowania zbiorów w bibliotekach publicznych. W: Normalizacja biblioteczno-bibliograficzna..., s. 19.
8 Zob. L. Biliński: Normalizacja biblioteczno-bibliograficzna a problem ewidencji zbiorów bibliotecznych. W: Normalizacja biblioteczno-bibliograficzna ..., s. 39.
312
313
przystępny uznają system informacji bibliograficznej czy katalogowej wykorzystujący język naturalny, bez symboli cyfrowych i skomplikowanej systematyki klasyfikacyjnej. Przełamanie psychologicznych barier, jakie wywołuje udostępnienie informacji z zastosowaniem UKD, umożliwia prosty w użyciu język informacyjno-wyszukiwawczy haseł przedmiotowych, użyty do skonstruowania układu bibliografii, indeksu przedmiotowego w bibliografiach o odmiennych układach oraz jako zasada porządkowania bibliotecznego katalogu przedmiotowego.
Podstawy metodyczne języka haseł przedmiotowych wywodzą się z teorii katalogu przedmiotowego A. Łysakowskiego (1928). Instrukcja dla bibliotekarzy i bibliografów, przygotowana do druku w 1939 r., została opublikowana przez Łysakowskiego po wojnie jako Katalog przedmiotowy. Podręcznik (Warszawa 1946). W latach 1946-1956 nie stosowano w PB haseł przedmiotowych. W 1956 r. już po śmierci Łysakowskiego jego współpracownicy opracowali Słownik tematów dla bibliografii i katalogów w układzie przedmiotowym (oprać. J. Kossonoga. Warszawa 1956). W późniejszych latach wielokrotnie wprowadzano zmiany, zmierzające do uszczegółowienia tematów i określników, sygnalizowane w metodycznych uwagach do pierwszych numerów PB z różnych lat (1972, 1983, 1985-1987,1990-1996)4 oraz w formie odrębnych publikacji5.
Na podstawie haseł PB tworzono katalogi przedmiotowe w wielu ośrodkach, m.in. w Bibliotece Jagiellońskiej, Bibliotece UMCS w Lublinie, Bibliotece Uniwersytetu Toruńskiego i Książnicy Toruńskiej. W mniejszym stopniu hasła przedmiotowe z PB przydatne były w tworzeniu katalogów bibliotek publicznych, preferujących UKD, lecz i w tych bibliotekach znajdowały zastosowanie w kartotekach zagadnie-niowych oraz katalogach księgozbiorów podręcznych6.
Hasła przedmiotowe w bibliografii narodowej stanowią zarazem adnotację informująca o pojedynczych dokumentach i podstawę grupowania opisów dokumentów w katalogu. Konsekwencją podwójnej roli hasła przedmiotowego w PB - według J. Sadowskiej - jest kompromis między
4 P. Bierczyński: Opisy przedmiotowe z Przewodnika Bibliograficznego z lat 1956-1996 i ich wykorzystanie w opracowaniu rzeczowym książek..., s. 87-89.
5 Instrukcja tematowania i katalogu przedmiotowego. Oprać. J. Sadowska. Warszawa 1994; Słownik języka haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej. Stan na dzień 31 grudnia 1992 r. Oprać. J. Trzcińska i E. Stępniakowa. Warszawa 1993. Zob. też: J. Czarnecka: Katalog przedmiotowy. Poradnik. Warszawa 1997; Toż. Wyd. 2 popr. i uzup. Warszawa 2000.
6 J. Sadowska: Bibliografia narodowa jako źródło dla działów opracowania zbiorów w bibliotekach publicznych. W: Normalizacja biblioteczno-bibliograficzna w aspekcie automatyzacji bibliotek. Problemy i perspektywy. Materiały z ogólnopolskiego seminarium, Gdańsk 18-20 września 1996 r. Warszawa 1997, s. 18.
312
swobodnyth wyborem hasła dla opracowań bibliograficznych i schema-tycznością katalogu. „Pojedyncze dokumenty, zwłaszcza na użytek bibliografii, możemy opracować rzeczowo w sposób bardziej swobodny, możemy im nadawać hasła rozbudowane lub krótkie, może być ich kilka a nawet kilkanaście, możemy nawet używać wyrażeń synonimicznych i nie będzie to miało widocznych konsekwencji. W katalogu nie możemy sobie pozwolić na dowolności, musimy się trzymać pewnych sztywnych reguł, bo nie zbudujemy spójnego katalogu; pokrewne dokumenty zostaną rozproszone. Jednocześnie musimy pamiętać, że każde hasło to oddzielna karta katalogowa. Tak więc z jednej strony mamy do czynienia z elastycznością w myśleniu czytelnika o dokumencie, z drugiej zaś strony w tradycyjnych katalogach kartkowych zakłada się pewną schematyczność i wymaga usztywnienia reguł, aby móc utrzymać porządek w katalogu"7.
Wykorzystanie bibliografii w procesie opracowania zbiorów bibliotecznych w coraz szerszym zakresie odbywa się z użyciem zapisów elektronicznych. We współczesnych zautomatyzowanych bibliotekach rezygnuje się z samodzielnego opracowania zbiorów na rzecz wykorzystania technik informatycznych i telekomunikacyjnych.
Gdy nawiązuje się współpraca między grupą bibliotek, to opracowanie zbiorów może mieć formę kooperacyjną. Do takich form opracowania zalicza się:
• katalogowanie online; w ramach tej metody tworzy się centralny katalog, do którego współpracujące ze sobą biblioteki wprowadzają opisy posiadanych dokumentów lub kopiują opisy do swych katalogów lokalnych; pozyskany z centralnego katalogu opis może być modyfikowany zgodnie z przyjętym lokalnym wzorcem; przykładem tej formy jest OCLC;
• katalogowanie lokalne z wykorzystaniem danych na dyskach CD-ROM pochodzących z katalogu centralnego (podobna sytuacja występuje w przypadku posłużenia się elektroniczną wersją bibliografii narodowej); odbiorcą lokalnym może być jedna biblioteka czy ośrodek informacji lub grupa instytucji, traktowana jako jeden nabywca danych; taki model stosują niektóre wojewódzkie biblioteki publiczne, dostarczające opisów bibliotekom uczestniczącym w grupowej formie zakupu zbiorów dla bibliotek publicznych w regionie, na podstawie zawartej umowy określającej zasady współpracy oraz gwarantującej środki finansowe8;
|
