|
podaje, ¿e miasto „ma trzy bramy drewniane z rezydencjami górnymi wybudowane, jest parkanami
155
musiy wieiKie
Moœciska
z trzech stron opasane, a z czwartej Rat¹ oblane. W poœrodku niego ratusz drewniany. Domów zajezdnych, ¿ydowskich, drewnianych ze 20". Od 1846 r. w Mostach stacjonowa³y oddzia³y kawalerii, zbudowano koszary, domy dla oficerów i wielk¹ uje¿d¿alniê. Pod koniec XIX w. miasto liczy³o 3,8 tys. mieszkañców ze zdecydowan¹ przewag¹ Rusinów. W 1837 r. zbudowano nowy koœció³ parafialny, który przesta³ istnieæ za czasów sowieckich.
Mosty Wielkie. Synagoga
* Synagoga z pocz¹tku XX w. znajduje siê we wschodniej czêœci miasta. Jest to modernistyczny piêtrowy budynek z czerwonej ceg³y (z tego samego materia³u wykonano dekoracje). Elewacje podzielone pilastrami, pomiêdzy którymi rozmieszczono pó³koliœcie zamkniête otwory okienne. Do g³ównego korpusu przylega ni¿szy przedsionek. G³ówna sala pokryta by³a pierwotnie czterospadowym dachem (dziœ nieistniej¹cym). Po 1945 r. budowla s³u¿y³a jako magazyn. Od lat piêædziesi¹tych nieu¿ytkowana, obecnie w ruinie. Niedu¿y, parterowy budynek po po³udniowej stronie synagogi to prawdopodobnie dawna mykwa. ¯ydzi zamieszkiwali miasteczko od po³owy XVI w., w 1578 r. otrzymali przywilej wyszynku, a w 1633 r. prawo posiadania synagogi i za³o¿enia cmentarza.
Cmentarz katolicki (w pó³nocno-wschodniej czêœci miasteczka, za parkiem miejskim), za³o¿ony prawdopodobnie pod koniec XIX w, czynny i starannie utrzymany. Jego oœrodkiem jest eklektyczna kaplica z prze³omu XIX i XX w. Najstarszym pomnikiem z inskrypcj¹ polsk¹ jest okaza³y nagrobek Józefa (zm. 1871) i Karola (zm. 1886) Dyszkie-
156
wiczów. W pobli¿u kaplicy nagrobki: ks. Ignacego Nadol-skiego (zm. 1936) z czarnego marmuru, dzie³o znanego lwowskiego kamieniarza Markowskiego, oraz Romana Sass--Soroczyñskiego, burmistrza Mostów (zm. 1933).
Moœciska (?????????)
stolica rejonu
Za czasów ruskich istnia³a w tym miejscu wieœ Mostycz, któr¹ W³adys³aw Jagie³³o wyniós³ do godnoœci miasta. Ten¿e król ufundowa³ miejscow¹ parafiê rzymskokatolick¹ i pierwszy, drewniany koœció³ (1404). W 1491 r. Kazimierz Jagielloñczyk nada³ Moœciskom przywilej na targi tygodniowe i jarmark roczny. W 1498 i 1524 r. miasto i okolice niszczyli Wo³osi i Tatarzy. Pomimo to do po³owy XVI w. mieszczanie ¿yli we wzglêdnym dobrobycie. Mówiono o nich, ¿e s¹ „wielkiego zawsze i znakomitego dowcipu". Z Moœcisk pochodzi³ dominikanin Melchior Moœcicki (1511-1591), spowiednik króla Zygmunta Augusta, s³awny kaznodzieja sejmowy i ¿arliwy pogromca „kacerzów", który wzgardzi³ ofiarowanym mu przez króla arcybiskupstwem lwowskim. Urodzili siê tu tak¿e: Krzysztof Sapalski — profesor fizyki w Akademii Zamojskiej, sekretarz i lekarz nadworny pierwszych Wazów, oraz Maciej i Jakub Moœciccy, profesorowie wszechnicy krakowskiej. Plebanami moœcickimi byli póŸniejsi biskupi: kijowski — Samuel Ozga i lwowski — Ferdynand Kicki. Za I Rzeczypospolitej miasto nale¿a³o do dóbr koronnych i by³o siedzib¹ starostwa niegrodowego. W XVIII w. Moœciska s³ynê³y z tkalni produkuj¹cych œwietne p³ótna, eksportowane za granicê. Znane by³y te¿ tutejsze jarmarki koñskie.
W 1604 r. Jan Szczêsny Herburt z Dobromila wyda³ przywilej dla grekokatolików: „Oznajmujemy, i¿ przyk³adem przodków moich id¹c, nie widzimy nic tak potrzebnego Rzeczypospolitej, ojczyŸnie naszej, jak pokój wewnêtrzny, a mianowicie, miêdzy naszym to jest polskim a ruskim narodem, z którym od 400 lat dom mój zawsze w wielkiej zgodzie mieszka³. Przeto dobro pospolite, pokój œwiêty, przyk³ady przodków moich przed oczyma maj¹c, z chêci¹ na to pozwalam, aby ludzie narodu greckiej religii w mieœcie Moœciskach cerkiew sobie zbudowali, na co ja im dworek w mieœcie przy wale le¿¹cy, zwany Wójcie, dajê i z prawa mego, które mam z wszystkim starostwem na ten dworek, ustêpujê".
157
MoscisKa
W 1938 r. miasto liczy³o 5 tys. mieszkañców. Dzia³a³a tu wtedy znana wytwórnia likierów. Istnia³y jeszcze pozosta³oœci fortyfikacji zamkowych.
|
