Inne traktaty
\par dotycz\'b9ce ascetyki i mistyki to m.in. \'afywot \'9cw. Makryny (Ejs ton bion
\par tes hosias Makrines), O dziewictwie (Peri parthenejas), O doskona\'b3o\'9cci
\par chrze\'9ccija\'f1skiej (Peri tu kata Theon skopu kaj tes kata alethejan
\par askeseos). Zainteresowanie \'bfyciem mistycznym widzimy w jego ko-
\par mentarzu do Pie\'9cni nad Pie\'9cniami.
\par
\par Grzegorz w swych homiliach komentuje teksty biblijne: Ksi\'eagi:
\par
\par Pie\'9c\'f1 nad Pie\'9cniami i Koheleta oraz 8 B\'b3ogos\'b3awie\'f1stw, Modlitw\'ea
\par Pa\'f1sk\'b9. Ponadto wyg\'b3osi\'b3 szereg innych m\'f3w: panegiryk\'f3w \'9cwi\'eatych,
\par liturgicznych, pogrzebowych, kt\'f3rymi zachwyca\'b3 si\'ea wielki Bossuet;
\par
\par nas mniej wzrusza ich patos.
\par
\par 20 list\'f3w Grzegorza daje nam ciekawy obraz tamtych czas\'f3w.
\par S\'b3awny jest szczeg\'f3lnie list po\'9cwi\'eacony pielgrzymkom do Jerozoli-
\par my.
\par
\par Grzegorz z Nyssy jest najbardziej spekulatywnym pisarzem i teo-
\par retykiem mistyki po\'9cr\'f3d Ojc\'f3w Kapadockich. W swojej teologii pod
\par wp\'b3ywem Orygenesa \'b3\'b9czy neoplatonizm i chrze\'9ccija\'f1stwo. Jest rzecz\'b9
\par ciekaw\'b9, \'bfe ten najmniej popularny z Ojc\'f3w Kapadockich jest obecnie
\par najbardziej studiowany spo\'9cr\'f3d nich trzech.
\par
\par Mniejsze znaczenie ma tw\'f3rczo\'9c\'e6 kuzyna Bazylego, Amfilocha
\par (Amphilochios; zm. ok. 396), biskupa Ikonium, ucznia Libaniosa.
\par Pozosta\'b3o po nim kilka homilii i traktat\'f3w oraz interesuj\'b9cy poemat
\par dydaktyczny Jamby do Seleuka (Jamboj pros Seleukon).
\par
\par Ciekawym utworem jest szesna\'9ccie homilii Asteriusza (Asterios)
\par z Amazji Pontyjskiej (zm. ok. 410), z kt\'f3rych jedenasta daje opis
\par obrazu przedstawiaj\'b9cego m\'eacze\'f1stwo \'9cw. Eufemii.
\par
\par 173
\par
\par Pisarze kr\'eagu Antiochii. Obok Aleksandrii drugim wa\'bfnym
\par o\'9crodkiem kulturalnym by\'b3a Antiochia. Chrze\'9ccija\'f1stwo pojawi\'b3o si\'ea
\par w niej w wieku I po Chr. i tam w\'b3a\'9cnie chrze\'9ccijanie zostali nazwani
\par tym imieniem (Dz, 11,26). Na prze\'b3omie III/IY wieku dzia\'b3a\'b3 w An-
\par tiochii wybitny egzegeta i krytyk tekstu biblijnego, Lukian (Lukianos),
\par nauczyciel Ariusza, o nastawieniu, jak si\'ea wydaje, racjonalistycznym.
\par
\par W IV wieku Antiochia by\'b3a wa\'bfnym o\'9crodkiem my\'9cli poga\'f1skiej
\par i chrze\'9ccija\'f1skiej. Tu dzia\'b3a\'b3 wielki retor Libaniusz, wychowawca
\par Juliana i pisarzy chrze\'9ccija\'f1skich Jana Chryzostoma i Amfilocha. Tu
\par tak\'bfe cesarz Julian Apostata rozwija\'b3 sw\'b9 dzia\'b3alno\'9c\'e6 literack\'b9.
\par
\par Impuls studiom chrze\'9ccija\'f1skim nada\'b3 Diodor (Di\'f3doros), p\'f3\'9f-
\par niejszy biskup Tarsu (zm. ok. 394). Otrzyma\'b3 on gruntowne wykszta\'b3-
\par cenie w Antiochii i Atenach i, zapoznawszy si\'ea r\'f3wnie\'bf z \'bfyciem
\par ascetycznym, stan\'b9\'b3 na czele szko\'b3y teologicznej, w kt\'f3rej pobierali
\par wiedz\'ea teologiczn\'b9 m.in. Jan Chryzostom i Teodor z Mopsuestii.
\par W roku 378 zosta\'b3 on biskupem w Tarsie.
\par
\par Diodor rozwin\'b9\'b3 szerok\'b9 dzia\'b3alno\'9c\'e6 pisarsk\'b9: mia\'b3 skomentowa\'e6
\par ca\'b3y Stary Testament oraz Ewangelie, Dzieje Apostolskie, List do
\par Rzymian i Pierwszy list \'9cw. Jana. Z tej obfitej tw\'f3rczo\'9cci zachowa\'b3 si\'ea
\par jedynie (o ile jest on autentyczny) Komentarz do \'abPsalm\'f3w\'bb (Hyp\'f3-
\par thesis kaj hermeneja tu Psalteriu). Z licznych traktat\'f3w teologicznych
\par Diodora zachowa\'b3y si\'ea tylko fragmenty, poniewa\'bf dzie\'b3a jego uleg\'b3y
\par zniszczeniu po pot\'eapieniu nestorianizmu, jako \'bfe one mia\'b3y zawiera\'e6
\par nauk\'ea, z kt\'f3rej wyros\'b3a ta herezja.
\par
\par Uczniami Diodora byli Teodor z Mopsuestii i Jan Chryzostom.
\par
\par Teodor (The\'f3doros), p\'f3\'9fniejszy biskup Mopsuestii (zm. 428), by\'b3
\par uczniem Diodora i Libaniusza. Po wahaniach dotycz\'b9cych swego
\par powo\'b3ania, znanych z utworu Jana Chryzostoma Do Teodora po jego
\par upadku, przyj\'b9\'b3 \'9cwi\'eacenia kap\'b3a\'f1skie, a nast\'eapnie zosta\'b3 biskupem
\par w Mopsuestii w Cylicji.
\par
\par Mia\'b3 on skomentowa\'e6 ca\'b3e Pismo \'9cwi\'eate, w oryginale greckim
\par zachowa\'b3y si\'ea tylko jego komentarze do ksi\'b9g dwunastu tzw. ,,proro-
\par k\'f3w mniejszych"; komentarz do Ewangelii \'9cw. Jana posiadamy
\par w przek\'b3adzie syryjskim, a komentarz do dziesi\'eaciu list\'f3w \'9cw. Paw\'b3a
\par - w przek\'b3adzie \'b3aci\'f1skim; znamy ponadto fragmenty innych jego