1500 mm opadu - sawanna wilgotna zwana gwinejsk¹ Ok. 700-1000 mm opadu - sawanna sudañska (typowa) W dolinach rzek s¹ tu lasy galeriowe W sawannie wilgotnej mo¿emy ju¿ zaobserwowaæ tracenie liœci u drzew. W sawannie sudañskiej jest to ju¿ normalne. Ok. 400-500 mm opadu - sawanna sucha (kolczasta) wiele krzewów kolczastch, ma³o drzew Widne lasy - S¹ na p³d. od lasów równikowych. Trac¹ liœcie w porze suchej. Ich korony s¹ przej¿yste. Pó³pustynie i pustynie - pó³pustynie mo¿na by pomin¹æ ale nie robi siê tego bo ró¿ni¹ siê klimatycznie Hamada - góry na pustyni. Sródsaharyjskie masywy górskie. Du¿o ostrokrawêdzistego gruzu Serir - pustynie ¿wirowe, wystêpuj¹ w s¹siedztwie hamad. Osady przyniesione przez rzeki ale wiatr wywia³ drobny materia³ i zosta³ tylko bruk deflacyjny - ¿wir, kamienie Ergi - pustynie piaszczyste, utworzone z materia³u wywianego z pustyñ ¿wirowych. 10% Sahary to pustynia piaszczysta Jezioro Wiktorii - najwiêksze jezioro w Afryce Rzeka Zair (Kongo, Lualaba) - w Afryce druga po Nilu co do d³ugoœci. Po Amazonce niesie najwiêcej wody na œwiecie. AFRYKA - wiadomoœci encyklopedyczne Kontynent w wiêkszoœci na pó³kuli wsch., po obu stronach równika. Od Europy oddzielony M. Œródziemnym (najmniejsza odleg³oœæ w Cieœn. Gibraltarskiej 14 km), od Azji - Kana³em Sueskim i M. Czerwonym, zach. wybrze¿a Afryki oblewa O. Atlantycki, wsch. - O. Indyjski Skrajnymi punktami kontynentu s¹ przyl¹dki: Ras al-Ghiran 37°21'N, Igielny 34°51'S, Almadi 17°33'W, Hafun 51°23'E; najwiêksza rozci¹g³oœæ po³udnikowa Afryki wynosi ok. 8000 km, równole¿nikowa - ok. 7500 km. Pod wzglêdem wielkoœci pow. - 30,3 mln km 2, Afryka jest drugim, po Eurazji, kontynentem Ziemi. Warunki naturalne Ukszta³towanie poziome Afryka jest kontynentem s³abo rozcz³onkowanym; d³. linii brzegowej 30,5 tys. km; jedynym wiêkszym pó³wyspem jest P³w. Somalijski; wyspy stanowi¹ zaledwie 2% pow., najwiêksze: Madagaskar, Komory, Maskareny, W. Kanaryjskie, Wyspy Zielonego Przyl¹dka, Sokotra. Najwiêksza odleg³oœæ od morza wynosi w Afryce ponad 1500 km. Ukszta³towanie pionowe Afryka jest kontynentem o wyraŸnie wy¿ynnym charakterze rzeŸby; œrednia wys. 658 m; najwy¿szy punkt stanowi wulkan Kibo w masywie Kilimand¿aro (5895 m), najni¿ej po³o¿ony punkt znajduje siê w depresji jez. Assal (150 m p.p.m.). Ponad 75% powierzchni Afryki le¿y na wys. 300-2000 m. Wy¿ynny blok Afryki, wznosz¹cy siê stromymi progami nad w¹skim pasem nizin nadbrze¿nych, od pn. jest ograniczony górami Atlas, a od pd. - G. Przyl¹dkowymi. Charakterystyczne dla Afryki (z wyj¹tkiem Afryki Wschodniej) jest wystêpowanie rozleg³ych kotlin i niecek rozdzielonych wy¿ynnymi wzniesieniami; œrodk. czêœæ pó³nocnej Afryki zajmuj¹ masywy górskie Ahaggar i Tibesti oraz przylegaj¹ce do nich od pd. wy¿. Adrar des Iforas i Air; ten górski obszar otaczaj¹ kotliny i niecki: od pd.-zach. kotlina górnego Nigru (zamkniêta od pd. wy¿ynami Górnej Gwinei z masywem Futa D¿alon), od zach. niecka pustyni Al-D¿uf, od pn.-zach. kotlina Wielkiego Ergu Wsch., od pn.-wsch. niecka Pustyni Libijskiej, od pd. Kotlina Czadu (od wsch. ograniczona wy¿.: Ennedi, Darfur, od pd.-zach. - D¿os); najdalej na wsch. jest po³o¿ona Kotlina Bia³ego Nilu, miêdzy wy¿.: Darfur, Wschodnioafrykañsk¹ i Azande. W œrodk. czêœci Afryki le¿y rozleg³a Kotlina Konga, oddzielona od Kotliny Czadu wy¿. Adamawa, a od Kotliny Bia³ego Nilu wy¿. Azande; wsch. obrze¿enie Kotliny Konga stanowi¹ góry Mitumba. W Afryce Po³udniowej 1/3 czêœæ obszaru zajmuje kotlina Kalahari, otoczona pasem wy¿yn po³udniowoafryk.: od zach. wy¿ynami Nama, Damara, od pd.-wsch. i wsch. wy¿ynami Weldów (w Oranii i Transwalu) oraz p³askowy¿ami Matabele i Maszona, a od pd. p³askowy¿em Górnego Karru; od Kotliny Konga oddzielaj¹ j¹ wy¿.: Lunda i Bije. W Afryce Wschodniej ci¹gnie siê system Wielkich Rowów Afrykañskich (od obni¿enia rz. Zambezi do M. Czerwonego); rozdziela on wysoko po³o¿one zrêbowe wy¿yny i masywy górskie, ponad którymi wznosz¹ siê potê¿ne sto¿ki wygas³ych lub czynnych wulkanów (Kilimand¿aro, 5895 m, Kenia, 5199 m, Meru, 4567 m, Elgon, 4321 m). Na pó³nocy Afryki Wschodniej le¿y wysoko wydŸwigniêty blok Wy¿. Abisyñskiej i Wy¿. Somalijskiej, rozdzielonych Rowem Abisyñskim. Budowa geologiczna
|