|
Partie duże z reguły występują w roli swoistego gate keepera przy wchodzeniu nowych partii w przetargi parlamentarno-gabi-netowe. Chodzi przede wszystkim o zachowanie dotychczasowych mechanizmów funkcjonowania systemu partyjnego, sprawdzonych i wygodnych. Jednak przeobrażenia zachodzące zwłaszcza w otoczeniu społecznym systemu mogą zmusić dotychczasowych „dyktatorów" do złagodzenia obowiązujących zasad i stopniowego otwierania układu przetargów parlamentarno-gabinetowych. Może to być rezultatem np. zmiany struktury grupowej społeczeństwa i poziomu poparcia wyborczego, pojawienia się nowych kwestii problemowych. Partie dominujące w systemie partyjnym podejmują działania łagodzące negatywne dla nich zjawiska, co może polegać m.in. na włączeniu nowych ugrupowań w strukturę przetargów politycznych. Te nowe ugrupowania to z reguły partie małe. Należy jednak pamiętać, że partie ustabilizowane dyktują warunki wejścia i funkcjonowania „nowo przybyłych" w systemie partyjnym, co niekiedy jest bardzo bolesne dla tych ostatnich. Wydaje się jednak uzasadnione twierdzenie, iż spośród tych partii małych największą szansę przebicia się do systemu partyjnego mają te, które dysponują tzw. „potencjałem mobilizacyjnym". Proponują one nowe idee czy kwestie problemowe, które zdobywają akceptację części elektoratu. W ten sposób włączają się w proces negocjowania czy też renegocjowania norm i zasad gry politycznej. Przykładem tego typu ugrupowań mogą być, zwłaszcza w Europie Zachodniej, partie Zielonych czy tzw. lewicowo-libertariarne, a nawet niektóre ultraprawicowe (np. włoskie Przymierze Narodowe czy francuski Front Narodowy). W krajach o nieustabilizowanym jeszcze mechanizmie rywalizacji demokratycznej „nowo przybyli" oferują niekiedy wyborcy populistyczną tożsamość, skrywającą spersonalizowany typ apelu politycznego. Zjawisko to jest charakterystyczne dla niektórych krajów Ameryki Południowej (np. Peru). Tworzone jednak tam partie, dysponujące „potencjałem mobilizacyjnym", nie zawsze można zaliczyć do kategorii ugrupowań małych. Niekiedy przechwytują one znaczący odsetek głosów wyborczych, co pozwala im zająć pozycje dominującą. Jest to możliwe, dlatego że w odróżnieniu od demokracji ustabilizowanych nie występują tam stabilne formy lojalności partyjnej.
Zanim przejdziemy do charakterystyki kolejnych kategorii partii politycznych, których poziom reYewancji jest „kreowany" przez mechanizm systemu partyjnego, warto nadmienić, że ich rola w dużym stopniu jest determinowana przez zmienną rozmiaru, a więc czy są to ugrupowania duże, czy też małe.
128
System partyjny - problemy teoretyczne
5. Partie inicjujące oraz dopełniające
Kategorie tych partii są wyodrębniane na podstawie kryterium roli, jaką odgrywają w procesie tworzenia koalicji gabinetowych. Partia inicjująca to prawie zawsze ugrupowanie duże, mające znaczny poziom rełewancji, którego stan posiadania w parlamencie predysponuje je do inicjowania procesu przetargów koalicyjnych, zmierzających do sformowania rządu. Zresztą w reżimach parlamentarnych obowiązuje zasada polityczna, że głowa państwa powierza misję tworzenia gabinetu partii, która zdobyła najwięcej głosów wyborczych, i wówczas jej lider występuje w roli formateu-ra. Sytuacja wygląda odmiennie w reżimach prezydenckich, gdzie mamy do czynienia z rządem prezydenckim - stoi on niejednokrotnie na czele gabinetu i za pośrednictwem premiera kieruje jego pracami. Rolę partii inicjującej przejmuje wówczas partia prezydencka, która wcale nie musi mieć statusu ugrupowania największego, a niekiedy nawet dużego. Partia inicjująca w reżimach parlamentarnych wcale nie musi mieć statusu ugrupowania dominującego, a w systemach o wielopartyjnym formacie może występować więcej niż jedno ugrupowanie tego typu.
Partia dopełniająca również należy do ugrupowań relewantnych, choć jej poziom rełewancji pozostaje znacznie niższy od partii inicjujących. Partie tego typu zazwyczaj należą do kategorii ugrupowań małych, choć nie jest to reguła. Siła przetargowa partii dopełniającej wynika z faktu, że dysponuje ona określonym odsetkiem mandatów w parlamencie, niezbędnym dla sformowania gabinetu większościowego. Ugrupowanie (ugrupowania) tego typu „dopełnia" stan posiadania partii inicjującej, co gwarantuje dysponowanie przez rząd większością absolutną w parlamencie.
|
