|
Pojawia się jednak pytanie: co zrobić, jeśli symptomy wypalenia nie zostały zawczasu zauważone i u zawodnika rozwinął się pełnoobjawowy syndrom? Według Henschena (2001), najbardziej skuteczną metodą jest całkowite (choćby tymczasowe) wycofanie zawodnika z wyczynowego uprawiania sportu. Zyskany w ten sposób czas sportowiec może przeznaczyć na odpoczynek i poświęcenie się innym zainteresowaniom, co z kolei daje szansę na odzyskanie chęci i energii oraz powrót do trenowanej dyscypliny. Niewątpliwie jednak jest to metoda radykalna i często bardzo trudna do zastosowania, ponieważ - jak zwracają uwagę Cresswell i Ecklund, a także Henschen (2001) - istnieje wiele motywów, dla których zawodnicy trenują wyczynowy sport i podjęcie decyzji o wycofaniu się z niego, spowodowanym utratą zainteresowania oraz przyjemności, nie jest łatwe. Tak więc, jeśli zaprzestanie przez zawodnika wyczynowego uprawiania sportu nie jest możliwe, sposobem eliminowania lub chociażby zmniejszania negatywnych skutków wypalenia może być tzw. przeprogramowanie (ang. reprogramming). Metoda ta powinna obejmować m.in. przeformułowanie celów na krótkoterminowe, konkretne i mistrzowskie oraz ustalenie łatwo weryfikowalnych podcelów. Ponadto niezbędne jest udzielanie
126
II. Z teorią w praktykę
przez trenera pozytywnej informacji zwrotnej za każdym razem, gdy cel zostanie osiągnięty. Celem samym w sobie powinna być także przyjemność czerpana z samego trenowania, a nie jedynie osiągnięcie określonego wyniku. W przeprogramowaniu pomocny jest również trening relaksacyjny (zawodnicy mający poczucie kontroli nad własnymi emocjami odczuwają mniejszy dyskomfort), trening mentalny i stosowanie wyobrażeń (Henschen 2001). Cresswell i Ecklund zwracają uwagę także na fakt, iż w walce z syndromem wypalenia w przypadku sportów zespołowych pomocna może być praca nad spójnością w drużynie, daje to bowiem zawodnikom poczucie wsparcia i komfortu w obliczu stresujących sytuacji.
Podsumowanie
Syndrom wypalenia to realne zagrożenie dla osób zajmujących się wyczynowym uprawianiem sportu. Jest stanem emocjonalnego, mentalnego i fizjologicznego wyczerpania spowodowanego przeciążeniem jednostki obowiązkami oraz przedłużającą się ekspozycją na stresujące wydarzenia. Na doświadczanie wypalenia podatne są szczególnie osoby, które całkowicie angażują się w uprawianą dyscyplinę i są niezwykle silnie zmotywowane do osiągania najwyższych wyników. Pojawiający się syndrom wypalenia powoduje, iż lubiane wcześniej zajęcie staje się przykrym źródłem stresu. Można jednak zapobiegać doświadczaniu tego niepożądanego stanu, a także walczyć z nim, gdy już się pojawi (za pomocą takich technik, jak: planowanie czasu wolnego i relaksu, włączanie zawodników w podejmowanie decyzji, kontrola emocji i trening mentalny). Warto jednak podkreślić, iż duże znaczenie ma zapobieganie wypaleniu i wykrywanie pierwszych jego symptomów, gdyż na wczesnym etapie rozwoju walka z nim jest o wiele skuteczniejsza (por. Henschen 2001). Ponadto, jak zauważają autorzy (Cresswell, Ecklund; Henschen 2001), stosując program prewencji lub walki, należy uwzględniać indywidualność każdego zawodnika jako osoby, a także wziąć pod uwagę specyfikę uprawianej przez niego dyscypliny sportowej.
Bibliografia
Anderson, A. (2003). Investigating burnout in Gaelic Football, www.sini.co.uk/gaelic/documents Brustad, R.J., Babkes, M.L., Smith, L.A. (2001). Youth in Sport. Psychological Consideration. [W:]
R.N. Singer, H.A. Hausenbles, Ch.M. Janelle (red.). Handbook of Sport Psychology. USA: John
Wiley & Sons, Inc.
Cresswell, S., Ecklund, R. (bez roku). Key questions on player burnout. www.nzrugbynet.co.nz/NZRFU Henschen, K.P. (2001). Athletic Staleness and Burnout: Diagnosis, Prevention, and Treatment. [W:] J.M. Williams (red.). Applied Sport Psychology. California, London, Toronto: Mayfield Publishing Company, Mountain View, s. 445-455.
Sport wyczynowy a syndrom ^f,
nia
127
Jaryis, M. (2003). Psychologia sportu. Gdańsk: GWP. .rocesie budowania zdrowiałem
Makowska, H, Poprawa. R. (1996). Radzenie sobie ze stresem ^
Universitatis Wratislaviensis, 1818, s. 69-100. Wydawniczy.
Selye, H. (1977). Stres okiełznany. Warszawa: Państwowy Instytut
Sęk H (2000) Wypalenie zawodowe. Warszawa: PWN. j zawodowego, http://kadry.nf.pl/
Szostak, A. (2004). Dłużej już tak nie mogę, czyli syndrom wypala artykuly/artykul_5786.htm
Barbara Jakubiec
(Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin)
Psychologia tańca - psychologia sportu czy psychologia sztuki?
Wstęp
|
