Obie te sprawy zosta�y om�wione w przed-
stawionych ju� argumentach Pa�stwu; teraz pozostaje nam podkre�li�
ich wzajemny zwi�zek. W istocie bowiem Plato�ska moralno�� i Plato�-
ska polityka s� �ci�le wsp�zale�ne. Ka�da wymaga logicznego wsparcia
ze strony drugiej. Zrozumiemy to najlepiej badaj�c struktur� dw�ch
dialog�w Platona, jednego po�wi�conego w ca�o�ci pytaniu o to, jak
powinien �y� cz�owiek jako jednostka, i drugiego, ca�kowicie
dotycz�ce-
go zagadnie� polityki. W obu przypadkach stwierdzamy, �e rozumowa-
nie ko�czy si� na niczym i uzupe�niaj�cego argumentu musimy po-
szukiwa� gdzie indziej. Pierwszy z tych dialog�w to Ucztu, dzie�o
powsta�e w samym �rodku �ycia Platona, podobnie jak Pu�stwo. Drugi
to Prawa, kt�re Platon napisa� pod koniec �ycia. G��wn� postaci� Uczt
y
jest Sokrates i jest to Sokrates przedplato�ski, nauczyciel
Alkibiadesa
i obiekt kpin Arystofanesa. W Prawach Sokrates w og�le nie
wyst�puje
jako posta� dialogu. Sam ten fakt ostro uwydatnia �w kontrast:
agnostyk Sokrates nigdy nie uzurpowa�by sobie roli prawodawcy.
87
e
I
ROzUzlA� 6
I
I j Uczta jest opisem przyj�cia wydanego na cze�� zwyci�stwa Aga
-
tona we wsp�zawodnictwie dramatycznym. Go�cie tak�e wsp�za-
wodnicz�, przemawiaj�c na temat natury �:pms, erosa, kt�ry to te
rmin
jest t�umaczony zazwyczaj jako "mi�o��". Ale t�umacz�c w ten spo
s�b
�w termin nale�y pami�ta�, �e znaczenie Fpc�s waha si� pomi�dzy
mi�o�ci� a po��daniem i �e filozofowie przedsokratejscy uczynili
ze�
nazw� dla wszelkich impuls�w, kt�re popychaj� wszystkie istoty
w naturze ku ich celom, jak r�wnie� nazw� dla specyficznie ludzk
ich
impuls�w sk�aniaj�cych ludzi do grabie�y i posiadania. W Uczcie
r
Arystofanes obja�nia znaczenie Fpu�s za pomoc� rozwlek�ej anegdo
-
I
ty-mitu o pochodzeniu cz�owieka. Ludzie pierwotnie mieli cztery
y
ramiona, cztery nogi i tak dalej - byli tacy, jak dwie obecne
istot
ludzkie po��czone ze sob�. O wiele silniejsi i bardziej zr�czni
ni�
obecnie,
dawni ludzie zagra�ali panowaniu bog�w, kt�rzy zapobiegli temu z
a
pomoc� ich podzielenia. Odt�d ludzie, jako po��wki istot
poprzednich,
szukaj� po �wiecie istot, kt�re by je dope�ni�y. R�nic� mi�dzy
mi�o�ci�
heteroseksualn� i homoseksualn� wyja�nia si� za pomoc� odniesien
ia
do rodzaju istot, kt�re zosta�y pierwotnie podzielone na dwie, a
st�d
- do rodzaju istot, kt�rych ka�da obecna jednostka potrzebuje, a
by
uzupe�ni� rozdwojon� natur� w�asn�. (Mo�na zauwa�y�, �e zabieg t
en
u�ywany jest tak�e, aby wyja�ni� to, co wszyscy dyskutanci trak-
tuj� jako pewnik - wy�szo�� mi�o�ci homoseksualnej nad heterosek
-
sualn�.)
Ep�s jest wi�c po��daniem tego, ezego nie posiadamy. Kochanek
i
jest cz�owiekiem, kt�ry jest niezadowolony. Ale czy mi�o�� napra
wd�
I,
polega na tym, �e mo�emy kocha� tylko to, czego nie mamy'? Sokra
tes
w swej mowie relacjonuje doktryn�, w kt�r� wtajemniczy�a go kap�
anka
I Diotyma.
Wed�ug jej teorii Fpu�s jest pragnieniem, kt�re nie zostanie za
-
spokojone przez �adn� rzecz w �wiecie. Kochanek przechodzi od mi
�o�ci
' konkretnych pi�knych rzeczy i ludzi do mi�o�ci aui� i� rca�.�v,
samego
pi�kna, i w tym momencie poszukiwania kochanka zosta-
j� zako�czone, poniewa� to w�a�nie jest dobro, kt�rego poszukuje
dusza. Przedmiotem po��dania jest co� dobrego, ale dobro nie ozn
a-
cza i nie jest definiowane jako "to, czego po��da dusza". "Z pew
-
no�ci� istnieje nauka, zgodnie z kt�r� kvchankami s� m�czy�ni
I ir
I ' 88
I I I
POS'1'S('RII''1'UM UO PLA1'ONA
poszukuj�cy drugiej po�owy siebie samych; ale wed�ug mnie mi�o�� nie
jest po��daniem ani drugiej po�owy ani ca�o�ci, chyba �e ta druga
po�owa albo ca�o�� jest dobra". Dobro zatem nie jest po prostu tym,
ezego po��damy w dowolnym momencie; dobrem jest tylko to, co by
nas zadowoli�o i co nadal dawa�oby nam zadowolenie po tym, gdy
dokonamy abstrakcji i wzniesiemy si� od konkretnych rzeczy do
Plato�skich idei. Tego wst�powania nale�y si� uczy�; nawet Sokrates
musia� by� zapoznany z t� teori� przez Diotym�. W samej Uczcie Platon
nie formu�uje �adnych opartych na tym mora��w politycznych, ale
gdyby�my zaakceptowali to, o czym w Uczcie mowa, jakie mora�y
mo�na by�oby z tego wydoby�?
Dobro mo�na wi�c osi�gn�� tylko przez okre�lonego rodzaju
wychowanie, a je�eli to wychowanie ma by� dost�pne wi�kszej liczbie
ludzi ni� tylko skromna cz�� wybranych przypadkowo jednostek, jego
przebieg musi by� nadzorowany przez tych, kt�rzy dokonali ju�
wymaganego wst�pienia od rzeczy ku ideom. Dlatego te� z Uczty,
w kt�rej rozumowanie jest ca�kowicie apolityczne - dialog ko�czy
si�
scen�, w kt�rej wszyscy s� pijani i zapadaj� w sen, podczas gdy
Sokrates
nad ranem wyja�nia przysypiaj�cemu Agatonowi i Arystofanesowi, �e
ez�owiek, kt�ry posiad� genius�a tragedii, musi tak�e posiada�
geniusza
komedii, i odwrotnie - mo�emy wywnioskowa� obraz spo�ecze�stwa
kierowanego odg�rnie za pomoc� systemu wychowawczego.
Wszystko zale�y oczywi�cie od zwi�zku pomi�dzy dobrem i ideami.
Pierwsza trafna intuicja Platona g�osi, �e pos�ugujemy si� poj�ciem
dobra, aby ocenia� i hierarchizowa� mo�liwe przedmioty po��dania
i aspiracji. Z niej te� wyp�ywa poprawny wniosek, �e dobro nie mo�e
oznacza� tylko "tego, czego po��daj� ludzie". Druga trafna intuicja