|
Przywiązanie ma wpływ na rozwój kompetencji poznawczych i społecznych dziecka: czując się bezpieczne dzięki obecności matki i zachęcane przez nią do działania, dziecko podejmuje eksplorację otoczenia fizycznego i społecznego.
W 2. roku życia dziecko pragnie przebywać z dorosłymi, szczególnie z osobami znanymi mu, które wywołują w nim pozytywne doznania. Chętnie uczestniczy w codziennych zajęciach i próbuje naśladować niektóre czynności dorosłych.
W wieku niemowlęcym pojawiają się reakcje na inne dzieci. Od końca pierwszego półrocza wyraźnie zaznacza się coraz większe
ROZWÓJ CZEOWIEKA W PEENYM CYKLU ŻYCIA
zainteresowanie kontaktami z rówieśnikiem, które z czasem stają się polem dziecięcych badań. Dziecko początkowo eksploruje partnera podobnie jak inne obiekty w otoczeniu: dotyka go, popycha, pociąga. Reakcje partnera stają się natomiast początkiem kontaktów, zwykle negatywnych. Dzieci starsze naśladują zachowania rówieśników, podobnie jak to czynią w kontakcie z dorosłymi.
8.2.2 Średnie dzieciństwo - okres
od 3 do 6 lat
Charakterystyczny dla tego okresu jest intensywny rozwój sprawności motorycznych, znaczące osiągnięcia w rozwoju orientacji w przestrzeni, postępy w myśleniu opartym na wyobrażeniach, tworzenie się umysłowej reprezentacji, zmiany w kontaktach z rówieśnikami.
8.2.2.1 Rozwój motoryczny
Sylwetka dziecka w wieku przedszkolnym wyraźnie się zmienia: (1) następuje wydłużenie ciała wskutek szybkiego wzrostu kończyn; (2) zmieniają się proporcje trzewioi mózgoczaszki, to jest zwiększa się wyraźnie część twarzowa przy nieznacznym powiększeniu się czaszki.
Dzieci przedszkolne cechuje silna potrzeba ruchu (głód ruchu), stanowiąca podstawę ich ogromnej ruchliwości. Szczególnie dynamiczny rozwój motoryczny zaznacza się około 5. roku życia, zwanego złotym okresem w rozwoju ruchowym dziecka. Dziecko w wieku przedszkolnym opanowuje swobodny chód i bieg, co zbliża jego sposób poruszania się do sposobu poruszania się człowieka dorosłego. W wykonywanych czynnościach ujawnia się właściwy rytm, płynność i harmonia ruchu; zaznacza się ich fazowa struktura. Nadal jednak czynnościom dziecka brak elastyczności, dokładności i przewidywania. Dzieci w tym wieku przyswajają kilka umie
299
jętności ruchowych jednocześnie. Kształtują się kombinacje różnych form ruchu: biegu i skoku, biegu i kopnięcia piłki, chwytu i rzutu. Zaznacza się duża zmienność ruchów i niska zdolność do koncentracji na jednej czynności. Rozwija się wyraźnie zwinność, natomiast siła i wytrzymałość pozostają na niskim poziomie, co powoduje, że dzieci nie potrafią dostosować się do czynności dorosłego, szczególnie długotrwałych. Zaznacza się dymorfizm płciowy, polegający na zróżnicowaniu sprawności i zainteresowań ruchowych dziewcząt i chłopców. Niebagatelną rolę w tym względzie odgrywają wzorce społeczne z najbliższego otoczenia (Przewęda,1973).
8.2.2.2 Orientacja w świecie: relacje czasowe,
przestrzenne, przyczynowe
W wieku przedszkolnym zachodzą wyraźne zmiany w doświadczeniu logiczno-matematycznym dziecka: modyfikacji ulega orientacja w przestrzeni, w czasie i w relacjach przyczynowo-skutkowych. Orientacja w czasie ujawnia się w uświadamianiu sobie kolejności występowania zdarzeń, umiejętności ich przewidywania, w ocenianiu czasu trwania zdarzeń, a także w znajomości i używaniu konstrukcji językowych specyficznych dla wyrażania relacji czasowych. Trzylatki oceniają czas trwania codziennych zdarzeń w sposób przypadkowy - umiejętność jego właściwego oceniania znacznie wzrasta w okresie do 6. roku życia. Podobnie zmienia się umiejętność porządkowania zdarzeń w czasie: od ułożenia przypadkowego do uwzględniającego następstwo czasowe (Kuzmak i Gelman, 1986). Dzieci 5- i 6-letnie wykazują dobrą orientację praktyczną w zakresie relacji droga - prędkość - czas (Wilkening, 1981), co pozostaje w pewnej niezgodności z wcześniejszymi ustaleniami Piageta, dotyczącymi braku takich zdolności u dzieci w okresie przedoperacyjnym.
Rozumienie i używanie konstrukcji językowych odnoszących się do relacji czasowych wyraźnie się zmienia w omawianym okresie. Zdaniem Clark (1979), dziecko prze
O O PSIICMOLOGIA ROZWOJU ~Zt:OWIEKA
chodzi od opisywania dwu kolejnych zdarzeń bez wyznaczania relacji czasowej między nimi do wyrażania tej relacji przez konstrukcje zdaniowe współrzędnie i podrzędnie złożone. Trzylatki dobrze rozumieją jedynie znaczenie słów "wczoraj" i "dzisiaj", czterolatki zaś różnicują znaczenia słów "wczoraj", "dzisiaj", "jutro". Dalszy rozwój polega na bogaceniu zasobu wyrażeń służących do oznaczania następstwa czasowego (Hamer, 1975; Szaman, 1958a) .
|
