Dopiero w 1976 r. konstytucja powierzy�a mu kierowanie pracami (co ma znacznie szersze znaczenie ni� tylko przewodniczenie) Rady Ministr�w oraz Prezydium Rz�du. Zyska� tak�e prawo wydawania rozporz�dze� i zarz�dze�.
Pozycj� premiera wyznacza�y jednak nie tylko i nie tyle przepisy konstytucyjne, co czynniki natury politycznej. Pozycja jego wy-
98
Instytucja Rady Ministr�w w okresie Polski Ludowej (2944-19S9)
nika�a z uk�adu stosunk�w w centralnym kierownictwie partii i przez to kierownictwo by�a ustalana. W ca�ym tym okresie od 1952 do 1980 roku premier by� cz�onkiem (w latach 1952-1954 przewodnicz�cym KC PZPR, a w latach 1981-1985 I Sekretarzem KC) Biura Politycznego KC PZPR. Presti� tego stanowiska wynika� zatem z kumulacji w jednej osobie stanowiska szefa rz�du i cz�onka najwy�szego kierownictwa rz�dz�cej partii. Oznacza to istnieje zupe�nie odmiennej sytuacji od tej, kt�ra wyst�powa�a w latach 1944-1952, kiedy to osoba szefa rz�du pozostawa�a jakby w cieniu Prezydenta RP dysponuj�cego zwierzchnimi uprawnieniami w zakresie w�adzy wykonawczej.134 Koncentrowanie w�adzy w r�kach przyw�dcy PPR zacz�o si� od 1948 r., gdy B. Bierut najpierw jako sekretarz generalny PPR (od sierpnia 1948 r.), a od grudnia 1948 r. przewodnicz�cy KC PZPR by� jednocze�nie Prezydentem RP. O�rodek dyspozycji politycznych w dziedzinie w�adzy wykonawczej przesun�� si� zatem na rzecz g�owy pa�stwa (tym bardziej, �e premierzy do 1948 r. wywodzili si� z kierownictwa PPS).
Likwidacja urz�du Prezydenta RP w 1952 r. spowodowa�a wyra�ny wzrost pozycji i roli ustrojowej premiera, powo�ywanego i odwo�ywanego przez Sejm. Podkre�la� to zjawisko tak�e fakt powierzenia w listopadzie 1952 r. stanowiska premiera przewodnicz�cemu KC PZPR, kt�ry zajmowa� je do marca 1954 r.
Tendencja do rozbudowywania, w drodze praktyki ustrojowej, roli premiera jako szefa rz�du wynika�a ze stosowanych w pocz�tkach lat 50. praktyk okre�lanych mianem �kultu jednostki". Powodowa�o to koncentrowanie uprawnie� w�adczych w r�kach jednej osoby � Prezesa Rady Ministr�w, gdy chodzi o kompetencje z zakresu w�adzy wykonawczej. Proces ten dokonywa� si� b�d� to na podstawie samoistnych uchwa� Rady Ministr�w o przekazywaniu uprawnie� rz�du premierowi (np. w sprawie powo�ywania i odwo�ywania podsekretarzy stanu w resortach), b�d� to w drodze ustaw przenosz�cych wiele uprawnie� personalnych (np. nominacje kierownik�w urz�d�w centralnych). Rezultatem tych tendencji by�o ukszta�towanie si� w drodze ewolucji pozycji szefa rz�du jako samoistnego, na-
4 Zob. M. Rybicki, Pozycja ustrojowa..., op. cit., s. 17.
99
Wies�aw Skrzyd�o
czelnego organu administracji pa�stwowej, kieruj�cego pracami rz�du.135 Usankcjonowa�a to przeprowadzona w 1976 r. nowelizacja Konstytucji PRL.