|
5. Ekspresja emocji dowolna i mimowolna
'RüFLHNDZ\PQLHMDNRGRZRGHPSRWZLHUG]DMF\PIDNW*HHPRFMDPL]DZLDGXM
]DUyZQRVWDUV]HMDNLQRZV]HVWUXNWXU\Py]JXPR*HE\üNRQWURODHNVSUHVMLWZDU]\2ND]XMH
VL
ERZLHPL*>VWUL@
Strona 23 z 29
Dorota Frydecka
Psychologia ewolucyjna
01-07-27
-
]D HNVSUHVM
WZDU]\ PLPRZROQ VSRQWDQLF]Q RGSRZLDGD VWDUD F]
ü Py]JX
XNáDG limbiczny i drogi pozapiramidowe
-
]D HNVSUHVM
WZDU]\ GRZROQ XGDZDQ RGSRZLDGD QRZD F]
ü Py]JX
-kora ruchowa i drogi piramidowe
*G\ XV]NRG]RQH ]RVWDQ GURJL SR]DSLUDPLGRZH ZyZF]DV F]áRZLHN GRWNQL
W\ WDNLP
QLHV]F]
FLHP XPLHFKD VL
W\ONR ZWHG\ JG\ MHVW R WR SRSURV]RQ\ DOH QLH E
G]LH VL
PLDá
spontanicznie. (Tschiassny, 1953)
*G\ XV]NRG]RQH ]RVWDQ QDWRPLDVW GURJL piramidowe wówczas mamy do czynienia z V\WXDFM RGZURWQ ± F]áRZLHN QLH SRWUDIL Z\NRQDü SROHFHQLD XPLHFKQL
FLD VL
DOH PLHMH
VL
ZWHG\ JG\ RJOGD ]DEDZQ\ ILOP OXE Vá\V]\ GRVNRQDá\ GRZFLS
Ekman, Hager i )ULHVHQ ]DVXJHURZDOL *H MHOL HNVSUHVMD WZDU]\ PD FKDUDNWHU
PLPRZROQ\ ZyZF]DV DV\PHWULD HNVSUHVML MHVW VáDER ]D]QDF]RQD DOER ZU
F] QLHREHFQD
Natomiast gdy ekspresja ma charakter intencjonalny wówczas asymetria jest Z\UD(PQLH
REHFQD 3RZV]HFKQLH ]QDQ\P IDNWHP MHVW *H NRUD Py]JRZD Z\ND]XMH DV\PHWUL
IXQNFMRQDOQ GRW\F]F Uy*Q\FK VSHFMDOL]DFML W]Q OHZD SyáNXOD RGSRZLDGD ]D PRZ
L
procesy analityczne, podczas gdy prawa za wzrokowo – przestrzenne rozpoznawanie URGRZLVND 1DXNRZF\ Z\NRQDOL VHUL
HNVSHU\PHQWyZ E\ VSUDZG]Lü F]\ UyZQLH* Z VIHU]H
HPRFML LVWQLHMH VSHFMDOL]DFMD NWyUHM ] SyáNXO 1D SRGVWDZLH QL*HM Z\PLHQLRQ\FK EDGD
Z\ND]DQR *H WR SUDZD SyáNXOD Py]JRZD RGSRZLHG]LDOQD MHVW ]D HPRFMH X F]áRZLHND
[6 str. 31]
a) 8 RVyE SUDZRU
F]Q\FK REVHUZXMH VL
ZL
NV] DNW\ZDFM
SyáNXOL
SUDZHM Z V\WXDFML RGSRZLDGDQLD QD S\WDQLD R WUHFLDFK
emocjonalnych.
b) : SU]\SDGNX KLVWHULL REMDZ\ NRQZXOVML V F]
VWV]H SR OHZHM VWURQLH
FLDáD
c) 3U]\ XV]NRG]HQLX SUDZHM SyáNXOL Z\VW
SXM WUXGQRFL Z
i. rozpoznawaniu emocjonalnej intonacji wypowiedzi.
ii. Uy*QLFRZDQLX PLPLNL JHVW\NXODFML L WUHFL
HPRFMRQDOQ\FK Z WHNVWDFK M
]\NRZ\FK OXE
obrazkach.
d) 3U]\ XV]NRG]HQLX SUDZHM SyáNXOL REVHUZXMH VL
HPRFMRQDOQ
RERM
WQRü SDFMHQWyZ
)XQNFMRQDOQH Uy*QLFH PL
G]\SyáNXORZH Py]JX QLH PDM ZL
F SRZD*QLHMV]\FK
konsekwencji dla spontanicznej ekspresji emocji, a znajduje odzwierciedlenie w ekspresji XGDZDQHM 7\P VDP\P GRZLHG]LRQR *H ]D VSRQWDQLF]Q HNVSUHVM
HPRFML RGSRZLHG]LDOQ\
MHVW XNáDG OLPELF]Q\ NWyU\ QLH Z\ND]XMH DV\PHWULL IXQNFMRQDOQHM QDWRPLDVW ]D HNVSUHVM
GRZROQ RGSRZLDGD QRZ\ Py]J D Z V]F]HJyOQRFL NRUD Py]JRZD
=DZLDGRZDQLH VSRQWDQLF]Q\PL L XGDZDQ\PL HNVSUHVMDPL SU]H] Uy*QH RURGNL
Py]JRZH SRZRGXMH *H PRJ VL
RZH HNVSUHVMH RG VLHELH Uy*QLü 7HQ IDNW PR*H SRPyF
]UR]XPLHü GODF]HJR F]DVHP F]\M XPLHFK XZD*DP\ ]D V]F]HU\ LQQ\P ]D UD]HP ]D
XGDZDQ\ 2Wy* 'XFKHQQH VWZLHUG]Lá L* XPLHFK SUDZG]LZHM UDGRFL Z\PDJD MHGQRF]HVQHJR
VNXUF]X GZyFK PL
QL MDU]PRZHJR ZL
NV]HJR L RNU
*QHJR RND 2GNU\á RQ UyZQLH* *H
GUXJL ] W\FK PL
QL PR*H ]RVWDü QDSL
W\ MHG\QLH EH]ZROQLH QLH PD PR*OLZRFL DNW\ZRZDQLD
JR VLá ZROL -HOL FKRG]L R PL
VLH MDU]PRZ\ ZL
NV]\ PR*H RQ ]RVWDü SREXG]RQ\ ]DUyZQR ]
XG]LDáHP ZROL MDN L EH] QLHJR 7DN ZL
F ]DZV]H VWDü QDV FKRü QD ÄXPLHFK XSU]HMPRFL´
3R]D QLHNWyU\PL PL
QLDPL WZDU]\ EDUG]R QLHZLHONL ZSá\Z PDP\ QD EDUZ
WZDU]\
(EOHGQL
FLH F]HUZLHQLHQLH VL
D SUDZLH QLHPR*OLZH MHVW NRQWURORZDQLH ZLHONRFL (UHQLF
0R*H WR E\ü Z\MDQLHQLHP GODF]HJR ZL
NV]Rü OXG]L QLH OXEL VZRLFK ]GM
ü 2ND]XMH VL
*H
E
GF X IRWRJUDID XPLHFKDP\ VL
DE\ XMDZQLü *H MHVWHP\ PLOL L V\PSDW\F]QL
Strona 24 z 29
Dorota Frydecka
Psychologia ewolucyjna
01-07-27
-HGQRF]HQLH ]D ZV]HON FHQ
VWDUDP\ VL
PLHü RF]\ RWZDUWH DE\ QLH ]RVWDü
VIRWRJUDIRZDQ\P ] ]DPNQL
W\PL : UH]XOWDFLH QDV]H (UHQLFH VWDM VL
FRUD] PQLHMV]H
=PQLHMV]RQH (UHQLFH NRQWUDVWXM ] XPLHFKHP NWyU\ Z W\P NRQWHNFLH RGELHUDQ\ MHVW SU]H]
QDV VDP\FK MDNR V\JQDá IDáV]\Z\ $XWRU DUW\NXáX GRUDG]D DE\ WDNLHJR ]GM
FLD QLH GRáF]Dü
GR SRGDQLD R SUDF
1D NRQLHF FKFLDáDE\P SU]HGVWDZLü Z MDNL VSRVyE SRG]LDá QD VWDUH L QRZH F]
FL
Py]JX PD VZRMH RG]ZLHUFLHGOHQLH Z LFK IXQNFMRQDOQRFL
9.6. Emocje pierwotne
Ä3LHUZRWQH SURFHV\ HPRFMRQDOQH ZURG]RQH ZVW
SQLH ]DNRGRZDQH Jamesowskie)
RSLHUDM VL
SU]HGH ZV]\VWNLP QD REZRGDFK XNáDGX limbicznego. (...) Centralnym jego
HOHPHQWHP MHVW FLDáR PLJGDáRZDWH 'RZRG\ QD WR SRFKRG] ]DUyZQR ] EDGD QD OXG]LDFK
MDN L QD ]ZLHU]
WDFK ´ > VWU@ %DGDF]DPL NWyU]\ ]DMPXM VL
W\PL EDGDQLDPL V Pribram,
Weiskrantz, Aggleton, Passingham, Davis, Squire, Penfield, Gloore, a ostatnio, i chyba w QDMJá
EV]\P XM
FLX LeDoux.
6FKHPDW HPRFML SLHUZRWQ\FK Z\JOGD QDVW
SXMFR> VWU str 180]
3LHUZV]\P RGELRUF ERG(FD VHQVRU\F]QHJR Z\VáDQHJR SU]H] RNR F]\ XFKR MHVW Z]JyU]H
|
