|
Poniewa¿ koñcówka -sha jest przyrostkiem wyra¿aj¹cym pochodze-
nie etniczne, mo¿emy odgadywaæ w najeŸdŸcach Sagalassów (z Sagalassos
na wybrze¿u palestyñskim), Achajów, Tursenów, Licyjc¿yków i Sardyñ-
czyków. -
W pierwszym dziesiêcioleciu XII wieku potê¿ne si³y morskie i l¹dowe
uderzy³y na Deltê od wschodu i zachodu. W roku 1194 Egipcjanie odparli
od strony Libii atak, w którym brali udzia³: P2lesat albo Pulesat (Filistyni),
T hekel, Denyen (Danao¿), Sherden (Sardyñczycy) W eshesh i Shekelesh
(Sagalassowie). W raku 1192 egipscy ³ucznicy i najemnicy (wœród nich Tur-
sha i Sherden) pokonali najeŸd¿ców ze wschodu. Ci. ostatni, wêdruj¹cy
l¹dem wraz z rodzinami na ciê¿kich dwuko³owych wozach zaprzê¿onych
w wo³y i p³yn¹cy po morzu na licznych statkach, spl¹drowali ju¿ Alasa
(na Cyprze) i wybrze¿e syryjskie. Wed³ug egipskich dokumentów:³4 "ludy,
Ictóre przyby³y ze swoich wysp poœrodku morza, wyruszy³y do Egiptu,
a ich serca ufa³y w ich broñ". "G³ównym oparciem dla nich by³y Peleset
,
Theicel, Shekelesh, Denyn i Weshesh." W roku 1187 odparto nowy atak
z Libii na Deltê. Lecz najazdy z l¹du i z morza trwa³y nadal, a¿ do czasu,
gdy u schy³ku stulecia królestwo egipskie utraci³o dostêp do Morza Œród-
ziemnego. '
Innym bardzo bogatym oœrodkiem nad Morzem Egejskim by³a Troja.
Za³o¿yciele wielkiej Troi VI (oko³o 1900-1300 r.) byii prawdopodobnie
spokrewnieni z mówi¹cym po grecku ludem, który osiad³ w œrodkowej
Grecji; mieszkañcy Troi VI budowali nieco zmodyfikowane domy z mega-
ronem, umocnili akropol i sprowadzili do Azji konia. Kiedy trzêsienie ziemi
zburzy³o miasto, przy odbudowie upodobniono je do mykeñskiej twierdzy,
gdzie krói i jego otoczenie mieszkali w obrêbie masywnych murów obron-
ny ch. W ostatnim okresie swego istnienia Troja VI by³a miastem bardzo
bogatym, ³¹czy³y j¹ te¿ bliskie handlowe i zapewne osobiste stosunki z my-
keñsk¹ Grecj¹. Troada ma ¿yzn¹ glebê, a po³ów tuñczyka w Propontydzie
jest obfity; lecz Troja VI i Troja VII A zawdziêcza³y swe bogactwo przede
wszystkim temu, ¿e panowa³y nad drog¹ ³¹cz¹c¹ Azjê z Europ¹. Miasto
le¿a³o nad wejœciem do Hellespontu, gdzie ¿egluga przy ówczesnym stanie
nawigacji by³a trudna. Prymitywne statki nie by³y w stanie p³yn¹æ w górê
cieœniny przeciw silnym pó³nocnym wichrom, wiej¹cym tu w miesi¹cach
letnich, i przeciw pr¹dowi, który osi¹ga szybkoœæ 2,5 wêz³a. Chc¹c dostaæ
siê na Propontydê, trzeba by³o uciekaæ siê do holowania, a czasem, byæ
mo¿e, przenosiæ ³adunek l¹dem. Podczas gdy wybrze¿e europejskie nie
nadawa³o siê do tego celu, niski brzeg azjatycki z p³ytkimi wodami przy-
brze¿nymi, na których pr¹d mniej dawa³ siê we znaki, zapewnia³ lepsze
warunki holowania i transportu. Jedyn¹ przeszkod¹ na brzegu azjatyckim
jest urwisko wapienne, w którego s¹siedztwie od strony po³udniowo-za-
chodniej le¿y Troja. Pozycja miasta zapewnia³a mu kontrolê nad przejaz-
clem przez Hellespont.
i
Naj³atwiej by³o przeprawiæ siê z Azji do Europy przez Propontydê ' O A B
d
w punkcie, sk¹d drogi l¹dowe prowadzi³y do doliny Dunaju lub ku zacho-
dowi. Wejœcie bowiem przez Bosfor na Morze Czarne utrudnia³y statkom
handlow m z e oki br zu r d osi a ce sz bkoœæ do 4 w zlów a w mie-
y p ¹ p ¹ y ¹g j¹ y ê ,
si¹cach letnich -tak¿e wiatry pó³nocne. Potêga i bogactwo Troi VII na-
suwaj¹ przypuszczenie, ¿e panowa³a ona nad obszarami zarówno Helle-
spontu, jak i Propontydy. Drogi handlowe rozchodz¹ce siê z tego ogniska
morzem i l¹dem wiod³y do dorzecza dolnego Dunaju, przez wybrze¿e
Tracji -do œrodkowej Grecji, a wzd³u¿ brzegu Azji do po³udniowej czêœci
basenu Morza Egejskiego i na Cypr, oraz do pañstwa Hetytów w œrodko-
wej Azji Mniejszej, gdzie kupcy asyryjscy rozwinêli o¿ywiony handel.
Wykopaliska wykaza³y, ¿e Troja VII A i osiedle w Thermi na Lesbos
zosta³ y zburzone oko³o r. 1200p. W tym samym mniej wiêcej czasie podobny
los s tka³ Mersin i Tars w o³udniowe Azji Mniejszej, a pañstwo Hety-
tów zniszczy³ doszczêtnie najazd jakichœ potê¿nych barbarzyñców, których
prawdopodobnie nale¿y identyfikowaæ z plemionami frygijskimi. Nastêpne
miasto, Troja VII B, by³o zubo¿a³e; jego ruiny zawieraj¹ pocz¹tkowo tro-
chê ceramiki mykeñskiej, a póŸniej ceramikê naddunajsk¹, co wskazuje
na zajêcie Troi przez najeŸdŸców z Europy. Dobrobyt Troi znalaz³ w ten
i i i
sposób kres nie mniej nag³y ni¿ œwietnoœæ pañstwa Hetytów.
Tabliczki pokryte mykeñskim pismem linearnym, znalezione w spalo-
nyeh ruinach Myken i Pylos, pochodz¹ prawdopodobnie z lat poprzedza-^
j¹cych bezpoœrednio upadek Troi. Chocia¿ wiêcej ni¿ po³owa s³ów odczy-^
tanych dotychczas to imiona osób, ani jedno z nich nie jest imieniem
bohaterów znanych Homerowi. Nawet w Pylos nie ma œladu Neleusa ani r
Nestora. Natomiast zg³oski odczytywane jako pu-ro i identyfikowane jako
"Pylos" wystêpuj¹ tam czêsto na tabliczkach. Budzi jednak zastanowienie
¿e nazwa 1co-no-so pojawia siê na tabliczkach z Knossos doœæ rzadko ^
,
a zatem i wystêpowanie nazwy "Pylos" by³oby bardziej zrozumia³e, gdy by
odnosi³a siê ona do jakiegoœ innego miejsca ni¿ pa³ac z Ano-Englianós,
który archeolodzy identyfikuj¹ z pa³acem Nestora. Z tabliczek dowiadu-
jemy siê o magazynach broni, o op³atach i daninach, które placili poddani a i
¿yj¹cy w spo³eczeñstwie wykazuj¹cym pewne cechy feudalne, o wielkiej
liczbie niewolnic, a tak¿e o daleko pasuniêtej specjalizacji wœród królew-
|
