Mia�oby to prowadzi� do �atwiejszego sprecyzowania zakresu obowi�zk�w d�u�nika, u�atwienia oceny prawid�owo�ci wykonania przeze� zobowi�zania i co za tym idzie zakresu jego odpowiedzialno�ci23. Stosownie do tych zabieg�w klasyfikacyjnych zobowi�zania powsta�e np. z umowy o dzie�o, umowy sprzeda�y, zamiany, darowizny, najmu, dzier�awy, u�yczenia, przechowania, depozytu nieprawid�owego, po�yczki, przewozu, sk�adu, umowy o roboty budowlane � s� to zobowi�zania rezultatu, natomiast zobowi�zania powsta�e np. z umowy zlecenia, spedycji, umowy o prac�, umowy o opracowanie wynalazku lub udoskonalenia, umowy zawartej z adwokatem lub lekarzem � s� to zobowi�zania starannego dzia�ania.
Omawiany podzia� na zobowi�zania rezultatu i starannego dzia�ania od strony struktury stosunku zobowi�zaniowego, a w szczeg�lno�ci uwzgl�dniaj�c przedstawione w poprzednich wywodach poj�cie �wiadczenia, mo�e nasuwa� szereg w�tpliwo�ci co do jego poprawno�ci, a tak�e praktycznej przydatno�ci.
Po pierwsze, budzi zastrze�enia strona terminologiczna, a tak�e i poj�ciowa klasyfikacji zobowi�za� na zobowi�zania rezultatu i starannego dzia�ania. W �wietle dotychczasowych rozwa�a� dotycz�cych poj�cia �wiadczenia ka�dy stosunek zobowi�zaniowy stanowi w gruncie rzeczy zobowi�zanie rezultatu, poniewa� zawsze efektem prawid�owo spe�nionego �wiadczenia jest okre�lony rezultat. Rezultat ten mo�e wyst�pi� w formie zmaterializowanej i przybra� np. posta� wydania i przeniesienia w�asno�ci oznaczonej rzeczy na wierzyciela albo wytworzenia przedmiotu i wydania go wierzycielowi, ale rezultat �wiadczenia mo�e r�wnie� przybra� posta� wytworzenia okre�lonego stanu lub sytuacji, np. stworzenia stanu bezpiecze�stwa, dzi�ki wykonywanemu nadzorowi, zapewnienia ochrony prawnej interes�w wierzyciela lub zapewnienia warunk�w ochrony jego zdrowia dzi�ki podj�ciu przez d�u�nika zabieg�w odpowiednich do potrzeb danej sytuacji wierzyciela, czasem tym rezultatem mo�e by� nawet tylko stworzenie mo�liwo�ci dla wierzyciela, kt�r�
23 Por. przyk�adowo: S. Grzybowski, Wst�p do nauki prawa pracy, Krak�w 1947, s. 95 i nast.; M. �wi�cicki, Charakterystyka prawna stosunku pracy, PiP 1957, nr 9; M. Piekarski, Kwalifikacja prawna prze�adunku portowego, PiP 1960, nr 6; S. W�jcik, Odgraniczenie umowy o dzie�o od umowy o prac� i od umowy zlecenia, ZUJ, �Prace Prawnicze" 1963, z. 10, s. 182, 195 i nast.; ten�e, Poj�cie umowy o dzie�o, s. 110; S. Grzybowski, O przepisach kodeksu cywilnego..., s. 1218; A. Ohanowicz, J. G�rski, Zobowi�zania, s. 33, 190; Z. �abi�ski, Systematyka umownych stosunk�w prawnych pod wzgl�dem tre�ci, SC 1972, t. XIX; S. Buczkowski, System, t. III, cz. 2, s. 416 i nast.
6*
on wykorzysta albo nie, np. wykazana gotowo�� do pracy pracownika w stosunku pracy.
Do tego nale�y doda�, �e je�eli odpowiedzialno�� d�u�nika w danym stosunku zobowi�zaniowym ukszta�towana jest na zasadzie winy, to gdyby nawet zobowi�zanie kwalifikowa�o si� wed�ug podanych poprzednio kryteri�w jako zobowi�zanie rezultatu, zachowanie odpowiedniej staranno�ci przez d�u�nika pozostaje jedn� z przes�anek jego odpowiedzialno�ci, jest wi�c ono r�wnie� zobowi�zaniem starannego dzia�ania.
Po drugie, budzi zastrze�enia nieostro�� kryteri�w, na kt�rych oparta jest omawiana klasyfikacja: przeciwstawianie �wiadcze� prostych �wiadczeniom z�o�onym, �wiadcze�, kt�rych osi�gni�cie celu jest pewne i niepewne, �wiadcze�, kt�rych tre�� daje si� bardziej lub mniej dok�adnie sprecyzowa� � s� to wszystko okre�lenia nieostre.
Nieostro�� kryteri�w sprawia, �e stosunki zobowi�zaniowe powsta�e na podstawie tego samego rodzaju umowy, a wi�c co do kt�rych nale�a�oby oczekiwa�, �e b�d� zaliczone jednolicie albo do zobowi�za� rezultatu, albo do zobowi�za� starannego dzia�ania, r�nie bywaj� kwalifikowane w zale�no�ci od okoliczno�ci.
Zagadnienie komplikuje si� dodatkowo na skutek tego, �e w praktyce mamy cz�sto do czynienia ze stosunkami zobowi�zaniowymi, w kt�rych wyst�puje nie jedno, lecz kilka �wiadcze�. Jedne z nich mog� by� zaliczone wedle przytoczonych poprzednio kryteri�w do �wiadcze� rezultatu, inne do �wiadcze� starannego dzia�ania. Kwalifikacja stosunku zobowi�zaniowego odpowiednio do omawianego tu podzia�u przedstawia si� stosunkowo prosto, gdy jedno ze �wiadcze� jest g��wne, a pozosta�e s� �wiadczeniami ubocznymi. Jednak�e bywa cz�sto i tak, �e �wiadczenia s� r�wnorz�dne i w dodatku tak �ci�le ze sob� po��czone, �e nie mog� by� traktowane rozdzielnie. W�wczas og�lna kwalifikacja stosunku zobowi�zaniowego mo�e wr�cz prowadzi� do b��dnych rezultat�w.
R�wnie�, je�li chodzi o rozwi�zanie kwestii ci�aru dowodu na tle przepisu art. 471 k.c, omawiana koncepcja nie wnosi nowych pomocnych element�w. Wystarczaj�ca jest w tym zakresie � jak si� wydaje � og�lna regu�a dowodowa zawarta w przepisie art. 6 k.c. uzupe�niona wnioskami p�yn�cymi z domniema� prawnych i faktycznych, a tak�e stwierdzeniem, �e ci�ar dowodu co do okoliczno�ci pozytywnych spoczywa na osobie, kt�ra na nie si� powo�uje, a co do okoliczno�ci negatywnych na osobie, kt�ra im zaprzecza.
Tak wi�c schematyczne a priori dokonane zaliczenie konkretnego stosunku zobowi�zaniowego do jednego z dw�ch omawianych typ�w zobowi�za� bynajmniej nie u�atwia ani ustalenia tre�ci tego stosunku, ani wynikaj�cych st�d konsekwencji w postaci oceny nale�ytego wykonania zobowi�zania, oceny odpowiedzialno�ci d�u�nika oraz rozk�adu ci�aru dowodu. Kwestie te mog� by� prawid�owo rozstrzygni�te wy��cznie na podstawie wnikliwej analizy tre�ci konkretnego stosunku zobowi�zanio-
wego, a w szczeg�lno�ci ustalenia tre�ci �wiadcze�, do jakich obowi�zany jest d�u�nik. Po dokonaniu tych ustale� nasuwaj�ce si� ewentualnie wnioski co do kwalifikacji poszczeg�lnych �wiadcze� jako ��wiadcze� rezultatu" lub �starannego dzia�ania" nie maj� ju� w�a�ciwie wi�kszego praktycznego znaczenia24.
- VII. CZYNNO�CI PRZYGOTOWAWCZE, �WIADCZENIA G��WNE I �WIADCZENIA UBOCZNE