Ze wzgl�du na �r�d�o ustanowienia terminu rozr�niamy:
- terminy ustawowe;
- terminy okre�lane przez organy procesowe, np. termin na przedstawienie przez stron� dowodu.
Ze wzgl�du na skutek uchybienia terminowi i mo�liwo�� ich przywr�cenia wskaza� nale�y na najbardziej istotny podzia� termin�w ustawowych:
- terminy zawite, kt�rych przekroczenie powoduje bezskuteczno�� czynno�ci procesowej, lecz s� one przywracalne;
- terminy prekluzyjne, kt�rych przekroczenie r�wnie� czyni czynno�� prawn� bezskuteczn�, lecz nie mog� by� one przywr�cone przez �aden organ procesowy;
- terminy instrukcyjne (porz�dkowe), wi���ce jedynie organy procesowe, a kt�rych nie zachowanie nie wywiera zasadniczo skutk�w w sferze procesu karnego, lecz mog� one rodzi� w stosunku do organu np. skutki dyscyplinarne.
Zgodnie z art. 122 � 2 kpk. zawite s� terminy do wnoszenia �rodk�w zaskar�enia oraz inne, kt�re ustawa za zawite uznaje.
Ustawa przewiduje mo�liwo�� przywr�cenia terminu zawitego pod nast�puj�cymi warunkami, okre�lonymi w art. 126 kpk.:
237
Czynno�ci procesowe
1) niedotrzymanie terminu zawitego nast�pi�o z przyczyn od strony niezale�nych, a wi�c przyczyn nie zawinionych przez stron�, np. ob�o�na choroba, kl�ska �ywio�owa itp.;
2) strona w zawitym terminie 7. dni od daty ustania przeszkody zg�osi�a do organu, przed kt�rym mia�a by� dokonana czynno��, wniosek o przywr�cenie terminu i jednocze�nie;
3) dope�ni�a czynno�ci, kt�ra mia�a by� wykonana w terminie.
Ten ostatni wym�g wynika ze wzgl�d�w ekonomii procesowej, gdy� jednoczesne pozytywne rozpatrzenie przez organ procesowy wniosku o przywr�cenie terminu i zapoznanie si� z tre�ci� czynno�ci pozwoli unikn�� nadmiernej zw�oki w post�powaniu.
Wymogi przywr�cenia terminu do dokonania czynno�ci dotycz� tak�e os�b innych ni� strony.
O przywr�ceniu terminu decyduje organ przyjmuj�cy wniosek, za� na decyzj� odmown� przys�uguje za�alenie (art. 126 � 3 kpk.).
Nale�y doda�, wniosek o przywr�cenie terminu nie ma charakteru bezwzgl�dnie suspensywncgo, to znaczy nie powoduje automatycznie wstrzymania wykonania orzeczenia. Jednak�e organ, do kt�rego z�o�ono wniosek, b�d� organ odwo�awczy mo�e wstrzyma� wykonanie orzeczenia. Decyzja odmowna w tej mierze nie wymaga uzasadnienia (art. 127 kpk.).
Terminy prekluzyjne, zwane niekiedy terminami material-no-procesowymi s� z regu�y d�u�sze ni� terminy zawite, a ich przekroczenie powoduje nieodwracalne skutki procesowe ze wzgl�du na niemo�no�� przywr�cenia tych termin�w. Tytu�em przyk�adu mo�na wskaza� tu na terminy przedawnienia czy te� niemo�no�ci uchylenia b�d� zmiany na niekorzy�� podejrzanego przez Prokuratora Generalnego prawomocnego postanowienia o umorzeniu post�powania przygotowawczego po up�ywie 6. miesi�cy od uprawomocnienia si� owego postanowienia (art. 328 � 2 kpk.).
Przy obliczaniu termin�w procesowych nale�y kierowa� si� nast�puj�cymi zasadami (art. 123 kpk.):
- do biegu terminu nie wlicza si� dnia, od kt�rego liczy si� dany termin np. termin 7. dni na z�o�enie za�alenia na postanowienie
238
Forma, tryb podejmowania i zaznajamiania z tre�ci� czynno�ci procesowych
dor�czone (b�d� og�oszone) stronie w �rod� 10. marca 2003 r. up�ywa w �rod� 17. marca 2003 r.;
- je�eli termin jest oznaczony w tygodniach, miesi�cach lub latach;
- koniec terminu przypada na ten dzie� tygodnia lub miesi�ca, kt�ry odpowiada pocz�tkowi terminu, za� je�li w danym miesi�cu nie ma takiego dnia, koniec terminu przypada na ostatni dzie� tego miesi�ca;
- je�li koniec miesi�ca przypada na dzie� ustawowo wolny od pracy, czynno�� mo�e by� wykonana w dniu nast�pnym.
Kodeks post�powania karnego przewiduje wyj�tki od zasady, i� pismo procesowe powinno dotrze� do odpowiedniego organu procesowego w okre�lonym terminie ustawowym.
Termin taki uwa�a si� za zachowany, je�eli przed jego up�ywem pismo zosta�o nadane w polskim urz�dzie pocztowym, polskim urz�dzie konsularnym, b�d� z�o�one przez �o�nierza w dow�dztwie jednostki wojskowej, osob� pozbawion� wolno�ci w administracji odpowiedniego zak�adu, za� przez cz�onka za�ogi statku morskiego kapitanowi statku (art. 124 kpk.).
Omy�kowe wniesienie w terminie pisma do niew�a�ciwego organu procesowego uwa�a si� za wniesione z zachowaniem terminu (art. 125 kpk.). Organ taki jest zobowi�zany do przekazania pisma organowi w�a�ciwemu.
D. Zaznajamianie z tre�ci� decyzji procesowych