(Ten dzielny �o�nierz [Lubomirski] by�
w�wczas oddany sprawie kr�la ze wzgl�du na sw�j w�asny inte-
res, poniewa�, cho� by� rycerzem malta�skim, o�eni� si� pota-
jemnie i potrzebowa� protekcji Sobieskiego, by uzyska� ko�cieln�
dyspens�). Lubomirski broni� z p�omiennym zapa�em planu, kt�-
ry przywi�z� ze sob�, jednak�e nie m�g� zwalczy� w�tpliwo�ci
wiede�skiego dworu. 2 pa�dziernika 1685 roku Leopold I w
uprzejmym pi�mie do polskiego pe�nomocnika odrzuci� propo-
zycje Sobieskiego, aby albo wsp�lnie polsko-austriackim woj-
skiem oblega� Kamieniec, albo po��czy� si� na Wo�oszczy�nie
z si�ami cesarskimi, kt�re mia�y nadej�� z obszaru Debreczyn-
-Temesvar; Habsburg by� zdecydowany przychyli� si� do rady
286 Rozdzia� 15
kardyna�a Buonvisiego i skierowa� uderzenie na Belgrad i Osijek,
przedtem jednak usun�� g��wn� przeszkod�, a mianowicie tu-
reck� twierdz� Buda.
Zderzy�y si� tu dwie koncepcje, kt�re wydawa�yby si� nie do
pogodzenia nawet wtedy, gdyby rywalizacja Austrii i Polski nie
wyst�pi�a tak silnie jak w przypadku ksi�stw naddunajskich
i Siedmiogrodu: ostro�ny, pe�en namys�u plan dworskiej rady
wojennej i dalekosi�ny, pe�en polotu rozmach polskiego kr�la.
Same w sobie �mia�e koncepcje Sobieskiego obiecywa�y szybszy
i wi�kszy sukces; je�eli jednak rozwa�y si� �rodki, kt�rymi dy-
sponowano do realizacji tych pomys��w, w�wczas trzeba przy-
zna� racj� tym ostro�nym, trwo�liwym perukom. Wydarzenia
roku 1686 by�y na to jaskrawym dowodem. Powszechnie wiado-
mo, co przynios�y one cesarskiej stronie w bardzo realnym zy-
sku: zaj�cie Budy i tym samym ostateczne panowanie nad ca�y-
mi W�grami. A czym�e si� sko�czy�y wielkie przygotowania Po-
lak�w? Zdobyciem kilku mo�dawskich nadgranicznych miejsco-
wo�ci i strat� niezast�pionych �r�de� si�y militarnej i dyplo-
matycznej.
Plan, kt�ry Jan III przedstawi� do akceptacji na posiedzeniu
senatu w grudniu 1685 roku, oparty by� na czterech fa�szywych
za�o�eniach: ' francuskiej pomocy, wsp�dzia�aniu rumu�skich
w�adc�w, odporno�ci polskiego wojska i u�yteczno�ci Mo�dawii
jako bazy operacyjnej dla wielkiej liczebnie armii inwazyjnej.
Ju� na pocz�tku kwietnia kr�l chcia� wyruszy� w pole, aby pod
koniec maja przekroczy� Dunaj i nast�pnie wtargn�� do Dobru-
d�y. Chodzi�o tam bowiem o to, by zniszczy� jedno z dw�ch
ognisk, z kt�rych Tatarzy wci�� od nowa wyruszali na swe �u-
pieskie wyprawy do Polski - Budziak (drugie znajdowa�o si�
na Krymie). Kamieniec, zdaniem w�adcy, dzi�ki zwyci�skiemu
pochodowi polskich oddzia��w zosta�by pozbawiony dostaw i tym
samym zmuszony do kapitulacji.
Najszybciej rozwia�a si� iluzja dotycz�ca Francji; przypomi-
namy sobie zimn� odmow�, kt�r� Wielopolski w styczniu 1686
roku przywi�z� z Wersalu. Inne warunki wst�pne polskiego suk-
cesu okaza�y si� b��dn� hipotez� dopiero w Mo�dawii, w�wczas
by�o ju� za p�no na naprawianie b��d�w. Ponaglany przez nun-
cjusza Pallaviciniego i weneckiego pos�a Albertiego kr�l przepro-
wadza� zbrojenia z niezwyk�ym zapa�em. Rozgniewany z powo-
du francuskiej odmowy chcia� powetowa� zesz�oroczn� bezczyn-
no�� podw�jnymi tryumfami; zale�a�o mu na tym tym bardziej,
Powr�t do francuskiej orientacji 287
�e Rzym i Wenecja pr�bowa�y wystara� si� u dworu cesarskiego
o obietnice, kt�re by przyznawa�y Polsce nie tylko Mo�dawi�,
.lecz te� Wo�oszczyzn� w nagrod� za zwyci�stwo.
3 Buonvisi, kt�rego si�a wyobra�ni po�udniowca niekiedy wy-
przedza�a fakty, w�a�nie tak jak skrzydlata fantazja Sobieskie-
go, rozwin�� w pi�mie do Pallaviciniego z 7 kwietnia �wietnie
opracowany zarys uchwa�y, kt�ra mia�a nada� Polsce oba ksi�-
stwa naddunajskie. Mo�dawia i Wo�oszczyzna, wed�ug tego pro-
jektu, mia�y wraz ze schizmatyczn� r�wnie� Ukrain� tworzy�
obok Korony i Litwy trzecie pa�stwo Kr�lewskiej Rzeczypospo-
litej. Marzenie by�o zbyt pi�kne, by mog�o by� prawdziwe. Jed-
nak�e op�aca�a si� pr�ba przemienienia go w rzeczywisto��.
Dop�ki w rachub� wchodzili jedynie kr�l i jego najbli�sze
otoczenie, wszystko przebiega�o zgodnie z �yczeniem. We w�a�ci-
wym czasie, 10 kwietnia, zebra�a si� rada wojenna we Lwowie,
zebrano na koszt papie�a i ofiarnego w�adcy zapasy i amunicj�.
Pierwsz� zw�ok� spowodowa�o wszak�e wy�sze zrz�dzenie losu:
Jan III powa�nie si� rozchorowa�. Kiedy m�g� ju� wyruszy�, byt
pocz�tek czerwca. Nie by�oby to jeszcze �adnym nieszcz�ciem,
gdy� zarz�dzona na 8 maja mobilizacja nie by�a jeszcze uko�-
czona na pocz�tku lata. Jednak 24 lipca armia sta�a gotowa do
marszu. By�o to najsilniejsze wojsko, jakim Polska od dziesi�cio-
leci dysponowa�a, licz�ce 40 000 kombatant�w z 88 dzia�ami i ta-
borem licz�cym 60 000 ludzi. Wraz z kr�lem byli obecni najlepsi
genera�owie: Jab�onowski, Potocki, S�uszka, K�tski, Bidzi�ski,
Hieronim Lubomirski, Zbro�ek, Rzewuski, Mi�czy�ski, �u�ecki,
Che�mski, sami bohaterowie, kt�rzy sprawdzili si� w walkach