|
Kontrowersje wokół tych preferencji, udzielanych początkowo byłym koloniom afrykańskim przez EWG, zostały już przedstawione. Z czasem konwencje z Yaunde zostały zastąpione konwencjami z Lomć, które określają zasady pomocy unijnej dla stowarzyszonych krajów rozwijających się. Od 1995 roku obowiązują zasady konwencji Lotne IV, która obejmuje 71 krajów, głównie najmniej rozwiniętych krajów Afryki87.
Z punktu widzenia Polski najistotniejsze są koncesje celne udzielane krajom AKP na takie produkty rolnicze, jak cukier, banany oraz mięso wolowe. W konwencji z Lomć zagwarantowano na czas nieokreślony możliwość bezcłowego importu cukru do UE po minimalnych cenach gwarantowanych. Ostatnio wysokość kwoty została określona na poziomie 1,22 min ton. Polska po przystąpieniu do Unii będzie również objęta tą kwotą. Może to zwiększyć napięcia na krajowym rynku cukrowym, na którym występują nadwyżki cukru i który jest dość silnie chroniony. Znacznie mniejsze znaczenie mają
** Import z krajów najuboższych jest całkowicie zwolniony z eta. B! Kawecka-Wyrzykowska (1995b), s. 302-303. 66 Ibidem, s. 309.
s; Analiza znaczenia preferencji z Lome IV dla Polski zostaia przedstawiona na podstawie: Paszyński (1999).
184
wajeayme na yy tys. iuu. iv±a uu WICL UKWKIUC UMLWUU: ekonomiczne i mc u^uiic t wpływu na sytuację na rynku polskim.
Najbardziej kontrowersyjne są preferencje handlowe stosowane przez Unię w zakresie ortu bananów. Do 1993 roku każdy kraj członkowski stosowa! własny system, przy lolitej 20-procentowej zewnętrznej taryfie celnej, nakładanej przy imporcie z krajów cich (Ameryki Łacińskiej). Od tego roku zaczęto stosować wspólną politykę, eślono mianowicie bezcłowy kontyngent na banany importowane z krajów AKP (857
ton). Powyżej tej kwoty stosuje się wysokie, 150-procentowe cło. Natomiast impon rajów trzecich (głównie państwa Ameryki Południowej) odbywa się w ramach tyngentu cełnego (2 min ton przy 20-procentowej stawce taryfowej), a powyżej tej Ly jest obciążony 170-procentowym cłemas.
Rozwiązania unijne stosowane w imporcie bananów były wielokrotnie kwestionowane iły się przedmiotem procedury rozstrzygania sporów GATT i WTO. Kolejne panele awaly niezgodność unijnego reżimu importu bananów z zasadą niedyskryminacji^'1, nyśl ostatnich zaleceń Organu Apelacyjnego WTO z września 1997 roku, Unia winna rowadzić w ciągu 15 miesięcy do zgodności swego systemu z zasadą niedysk-iinacjiw. Jednakże postęp w tej sprawie, zdaniem krajów Ameryki Łacińskiej, nie był uwalający i zażądały one w grudniu 1998 roku reaktywowania oryginalnego panelu, olei Stany Zjednoczone i Ekwador zażądały ustalenia poziomu koncesji, które mogą iesić jako sankcje przeciwko krajom UE za niewykonanie zaleceń Organu Apelacyj-o. Sankcje te zostały ustalone przez arbitra na poziomie 201 min USD rocznie przypadku Ekwadoru i 191 min w przypadku Stanów Zjednoczonych, które je etycznie wdrożyły91.
Dotychczasowy przebieg sporu bananowego jest trudny do jednoznacznej oceny nomicznej i moralnej oraz ma poważne konsekwencje dla całego systemu WTO.
Kraje UE niewątpliwie naruszyły fundamentalną zasadę niedyskryminacji. Ich system ;gał na przyznawaniu preferencji mniej wydajnym producentom z państw afrykańskich ztem najbardziej efektywnych producentów z Ameryki Łacińskiej. Z drugiej jednak ?ny, jak argumentują państwa Unii, ten system importu jest formą pomocy dla państw lboższych i pośrednią formą spłaty „kolonialnego dziedzictwa". Trudno polemizować kimi argumentami o charakterze moralnym.
Głównym rzecznikiem przestrzegania zasady niedyskryminacji były tradycyjnie Stany dnoczone. Dodajmy jednak, że produkcja bananów w krajach Ameryki Południowej jest minowana przez firmy wielonarodowe, wywodzące sie głównie ze Stanów Zjed-
a* Paszyński (1999), s. 318.
Przebieg kolejnych etapów „sporu bananowego" można prześledzić w dokumentach serii WTO DS27.
* Dok. WTO, WTO/DS27/AB/R, 9.09.1997, W raporcie Organu Apelacyjnego stwierdzono niezgodność nu importowego z att. 1.1. (KNU) oraz art. XIII (niedyskryminacyjne stosowanie ograniczeń ilościowych) idnierńa związane ze stosowaniem ograniczeń ilościowych są analizowane w następnym rozdziale.
Wysokość sankcji winna odzwierciedlać szkody doznane przez gospodarkę kraju eksportera. Stan> Inoczone wyjściowo szacowały swe sankcje na 520 min USD. Overview ofihe Stale ofPlay ofWTO Dispules towiednie wydania z 2001 r). http.wto.org.
krajów mniej rozwiniętych, ale korzystających z preierencji Konwencji z LUIK, a pozostałą, domagającą się przestrzegania zasady niedyskryminacji. Konflikt ten ukazuje trudności w interpretacji koncepcji lepszego traktowania krajów rozwijających się oraz potencjalne sprzeczności między preferencjami ogólnymi (zawartymi w zsp) a unijnymi, stosowanymi w oparciu o kryteria polityczne.
Najpoważniejsze są jednak ogólne negatywne konsekwencje ciągnącego się wiele lat sporu. Podważa on wiarygodność całego systemu GATT/WTO. Szczególnie negatywne skutki może mieć stosowanie sankcji przez Stany Zjednoczone i (ewentualnie) Ekwador, poprzedni system GATT-owski był oparty o lekką strukturę a sankcje, będące formą protekcjonizmu, nie były w praktyce stosowane. Upowszechnianie się sankcji oznacza, że stosuje się metody sprzeczne z podstawowym celem, jakim jest liberalizacja handlu między narodowe go.
|
