|
System ten,
nawiązując do drugiej nazwy podstawowej części kodyfikacji justyniańskiej (Digesta - Pandecta)
nazwano "współczesnym zastosowaniem Pandektów" (usus modernus Pandectarum). Prawników,
którzy zajmowali się "współczesnym zastosowaniem Pandektów", określano jako pandektystów.
Już sama nazwa kierunku wskazywała na to, że jego celem było kontynuowanie działalności
postglosatorów (§ 32) - przystosowanie prawa rzymskiego do potrzeb danego czasu, w drodze
odpowiedniej interpretacji.
Dominacja szkoły prawa naturalnego w rozumieniu, jakie nadał mu Hugo Grocjusz (§§ 47 i
48), oznaczała pewien odwrót od prawa rzymskiego i obniżenie rangi kształtującej się pandektystyki.
Pandektystyka była "prawem prawników", powiązanym z praktyką i przywiązanym do tradycji oraz
dawnych autorytetów. Przedstawiciele szkoły prawa natury - abstrakcyjnego "prawa profesorów" -
natomiast nie uznawali waloru tradycji i odrzucali wszystko to, czego nie dało się wyprowadzić more
geometrico.
Kodyfikację prawa podejmowano pod wpływem szkoły prawa natury (§ 48). Jednakże w
konkretnych rozwiązaniach kodeksów nowożytnych trudno było nie korzystać z przejętych lub
wypracowanych przez pandektystów i wypróbowanych w praktyce pojęć i konstrukcji. W rezultacie
pandektystyka wpłynęła na treść kodeksów cywilnych przełomu XVIII i XIX w. - w największym stop-
niu na treść pruskiego Powszechnego Prawa Krajowego (Landrechtu) i 1794 r., które określa się
czasem jako kodyfikację usus modernus Pandectarum zawartą w prawmonaturalnym opakowaniu.
Główny autor Landrechtu, Carl Gottlieb Svarez ( 1746-1798), syn adwokata ze Świdnicy,
pruski urzędnik i sędzia, był o wiele bardziej zwolennikiem poglądów odrzucających prawo natury niż
wychodzących z prawa natury. Przejął bowiem, łącząc je z ogólnymi ideami absolutyzmu
oświeconego, poglądy Monteskiusza o wolności (w jej konserwatywnym wydaniu) oraz o "duchu
praw" różnicującym systemy prawne. Przejął również niektóre poglądy Jana Jakuba Rousseau,
zwłaszcza o ustawodawstwie jako atrybucie suwerena, co powodowało, że nie przyjmował
Monteskiuszowskiego postulatu małej liczby prostych ustaw; Svarez był zdecydowanym
zwolennikiem ustawodawstwa szczegółowego, kazuistycznego, a zarazem "moralnego", jako
swoistego wykładu moralności politycznej, pełnego łatwych do zapamiętania sentencji. Tego rodzaju
podejście było oczywiście o wiele bliższe pandektystyce niż klasycznej, "profesorskiej" szkole prawa
natury.
Rychły upadek teorii obiektywnego prawa natury pociągnął za sobą wzrost roli pandektystyki
w Niemczech. Większość przedstawicieli historycznej szkoły prawoznawstwa zajmowała się prawem
rzymskim. Niektórzy, a zwłaszcza najwybitniejszy z nich Friedrich Carl von Savigny (§ 60), wnieśli do
pandektystyki istotny wkład. Niemiecka kodyfikacja prawa cywilnego BGB z 1896 r. oparła się w
dużym stopniu na pandektystyce, w jej postaci dziewiętnastowiecznej - w szczególności z nową
systematyką prawa cywilnego, wyróżniającą część ogólną oraz prawo rzeczowe, zobowiązania,
prawo rodzinne i prawo spadkowe.
§ 60. Szkoła historyczna w prawoznawstwie
I. Historyzujące ujęcia prawa
Historyczne podejście do zjawiska prawa wystąpiło już w XVIII w. - jego najwybitniejszym
przedstawicielem był Monteskiusz, obok którego można wymienić także Carla Gottlieba Svareza,
głównego autora kodyfikacji pruskiej (§ 59). W oczywisty sposób historyzujące podejście do prawa
reprezentowali, w ramach ogólnej filozofii i właściwego sobie podejścia do państw, Edmund Burke (§
57) oraz, już w XIX w., Georg Hegel (§ 62).
II. Przedstawiciele szkoły
Przede wszystkim jednak traktowanie prawa jako zjawiska kształtującego się w drodze
ewolucyjnego procesu historycznego stało się cechą historycznej szkoły prawoznawstwa. Szkoła ta
powstała w Niemczech w pierwszych dziesięcioleciach XIX w., a jej czołowymi niemieckimi
przedstawicielami byli profesorowie najpoważniejszych niemieckich uniwersytetów:
- Gustav von Hugo (1764-1844), profesor prawa cywilnego na uniwersytecie w Getyndze, autor
"Podręcznika prawa natury jako filozofii prawa pozytywnego" oraz głośnego artykułu "Ustawy nie
są jedynym źródłem prawa",
- Friedrich Carl von Savigny ( 1779-I 861 ), najbardziej znany, pochodzący z lotaryńskiej rodziny
|
