|
prezydent mianowai rząd Kazimierza Świtalskiego. Nowy premier
znany był jako jeden z najbliższych współpracowników Pitsudskiego w 1920 r., kierowai akcją
wyborczą rządu w 1928 r., a następnie byi ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicz-
nego. Uchodził za czołowego przedstawiciela grupy pułkowników i rzecznika tzw. twardego
kursu w polityce wewnętrznej. Sprawy wojska zachował Piisudski, sprawy wewnętrzne Feli-
cjan Siawoj-Skiadkowski, sprawy zagraniczne August Zaleski, sprawiedliwości Stanisław
Car, wyznania Sławomir Czerwiński, rolnictwo Karol Niezabytowski, przemysł i handel
Eugeniusz Kwiatkowski, roboty publiczne Jędrzej Moraczewski, pracę i opiekę społeczną
przejął Aleksander Prystor, reformy rolne prof. dr Witold Staniewicz, pocztę i telegraf
Ignacy Boerner, skarb Ignacy Matuszewski, komunikację Alfons Kuhn. A więc większość
resortów zachowała swych szefów. Zmiany były niewielkie.
Mimo to w rządzie na 14 ministrów zasiadało 7 wyższych ot icerów. Organ PPS "Robot-
nik" pisat: "Tajemnicza <odpowiedzialność". Powotanie nowego rządu spotkało się z ostrą krytyką większości sejmo-
wej. Wszystkie ugrupowania organizowały liczne wiece i zebrania krytykujące rząd. Jedno-
cześnie coraz dobitniej dawały o sobie znać skutki pogiębiającego się kryzysu ekonomicznego.
Opozycja już w marcu krytykowała rząd Bartla, iż nie umie opracować programu walki z
kryzysem. W dniu 20 III 1929 r.100 posłów lewicy i centrum ziożyło w sejmie wniosek nagły
w spsawie naprawienia sytuacji gospodarczej państwa. Zarysowała się możliwość utworzenia
wspólnego bloku opozycyjnego lewicy i centrum. Rząd Świtalskiego nie umiał się temu
przeciwstawić. Szczególnie rażąco przejawiała się bezradność "puikowników" wobec kryzy-
su, który stopniowo obejmował coraz nowe gałęzie przemysłu, handel i rolnictwo. Gwaitow-
nie rosło bezrobocie. Rosio niezadowolenie szerokich mas ludności. Pomyślną koniunkturę
lat 1926-1928 sanacja tłumaczyła jako skutek mądrej polityki rządów pomajowych. Tym
trudniej było tłumaczyć masom spadek koniunktury i kryzys.
Trudna sytuacja gospodarcza spowodowała, iż nawet wśród opozycji sejmowej znaleźli się
politycy gotowi do zawieszenia walki z sanacją i porozumienia z rządem. Czołową rolę
197
odgrywał tu marszałek sejmu Daszyński. W dniu 24 VI 1929 r. Daszyński udał się z wizytą do
Piłsudskiego i złożył mu ofertę współpracy rzekomo w imieniu PPS i PSL "Wyzwolenie".
Oferta nie została przyjęta. Mimo to przez całe lato obserwowano raczej stan pewnego
zawieszenia walki ze strony PPS. Na czoło akcji antyrządowych wysunęły się w tym czasic
ugrupowania chłopskie. Coraz częściej pojawiały się propozycje zjednoczenia trzech stron-
nictw chłopskich i skoncentrowania ich wysiłków w walce z sanacją w obronie interesów
ludności wiejskiej. Powołano do życia Komisję Porozumiewawczą Stronnictw Ludowych. Na
konferencjach i zjazdach ludowcy wysuwali projekt zlożenia wniosku wyrażającego wotum
nieufności do rządu.
Coraz bardziej narastało też oburzenie PPS na politykę nowego ministra pracy i opieki
społecznej b. socjalistę Prystora. Do tego czasu tak ministerstwo jak i cały system kas chorych
stanowii domenę wpiywów PPS. Wielu aktywistów tej partii utrzymywało się z pracy w
kasach chorych. Tymczasem Prystor po zakończeniu czystki w wojsku podjął energiczną
akcję usuwania socjalistów z kas chorych. "Robotnik" obliczał, że do 23 lipca Prystor roz-
wiązał samorządy 11 opanowanych przez PPS kas chorych i obsadził je komisarzami rekru-
tującymi się z BBS. ;
W sierpniu senior ruchu socjalistycznego Bolesław Limanowski (1835-1935) zwrócił się z
listem otwartym do prezydenta Mościckiego piętnującym stosunki panujące w kraju. List
został skonfiskowany, ale PPS zdecydowała się kolportować go nielegalnie. Kierownictwo
PPS przyłączyło się do prowadzonej już przez inne ugrupowania kampanii na rzecz zwotania
nadzwyczajnej sesji sejmu. O przesuwaniu się nastrojów opinii publicznej na stronę partii
opozycyjnych świadczyły przeprowadzone w sierpniu 1929 r. wybory do rad miejskich. Fakt
ten ośmielił znacznie przywódców opozycji i zaniepokoii przywódców obozu rządowego.
W związku z tym premier Świtalski w dniu 4 IX 1929 r. przybył do sejmu i zaproponowai
Daszyńskiemu zwołanie w połowie września wspólnej konferencji przedstawicieli ugrupo-
wań parlamentarnych i rządu w celu omówienia spraw budżetowych. Przedstawiciele 6
stronnictw centrolewu ("Piast", ChD, NPR, PSL "Wyzwolenie", Stronnictwo Chłopskie i
PPS) zebrali się w dniu 14 IX 1929 r. u J. Dąbskiego i podjęli wspólnie decyzję o niebraniu
udziału w konferencji z rządem. Komisja centrolewu oświadczyła, że "po zamknięciu sesji
sejmowej jedynym organem uprawnionym do reprezentowania sejmu jest jego prezydium z
marszaikiem na czele". Żądano przyśpieszenia terminu zwołania sesji sejmu. Było to po
|
