Tym, co
posiada ponad tę wspólnotę, je m.in. zdolność do teoretycznego, nie-praktycznego
poznawania. Mimo to jesteśmy zbyt skłonni do pozostawania ślepymi na pewne elementy
tego co dane. Pierwszym więc zadaniem badania fenomenologicznego jest odsłonięcie
przeoczonych fenomenów.
(2) Dalej, ogląd fenomenologiczny powinien być deskryptywny, opisowy. Znaczy to, że
przedmiot powinien zostać rozłożony, a następnie jego części opisane, zanalizowane, gdyż
każdy przedmiot jest nieskończenie złożony. Im bardziej jasny jest więc ogląd, tym lepiej
elementy przedmiotu dają się odróżnić i zrozumieć w ich wzajemnych relacjach. Taką
analizę Heidegger nazywa “interpretacją” [Auslegung] albo “hermeneutyką”. Wyraźnie
należy jednak podkreślić, że tego rodzaju fenomenologiczna hermeneutyka albo interpretacja
nie może być mieszana z redukcją (którą omówimy dalej w rozdziale 5); tutaj chodzi o
poznawanie bezpośrednie tam o pośrednie.
5. Przedmiot badań fenomenologicznych
Fenomen. Przedmiot fenomenologicznego oglądu i interpretacji został przez Husserla i
jego uczniów nazwany “fenomenem”. Słowo to posiada poza fenomenologicznym także inne,
różne znaczenia. Aby uniknąć nieporozumień krótko je teraz omówimy.
(1) “Fenomen” przeciwstawia się “rzeczywistości”: w ten sposób wskazuje się na pewien
pozór. Nie ma to jednak nic wspólnego z fenomenologicznym sensem tego słowa. Dla
fenomenologów nie ma żadnego znaczenia, czy to, co dane, jest “rzeczywiste” czy też jest
“tylko pozorem”. Ważne jest jedynie, że ma to być po prostu dane.
(2) Dalej, fenomen jako zjawisko przeciwstawia się często “rzeczy samej”. W tym sensie
rzecz ukazuje się poprzez fenomen, mniej więcej tak jak choroba poprzez gorączkę. Także i o
to nie chodzi fenomenologom. “Rzecz sama”, znajdująca się ewentualnie poza fenomenem,
wcale ich nie interesuje, chcą oni oglądać tylko fenomen, to co dane.
(3) W naukach przyrodniczych używa się wyrazu “fenomen” dla określenia zmysłowo
dających się obserwować procesów. Znaczenie to jest o wiele bardziej wąskie niż te, które
fenomenologowie łączą z tym wyrazem, gdyż, po pierwsze, nie jest według nich konieczne,
aby fenomen można było zmysłowo obserwować (jak zobaczymy wystarczy, jeżeli fenomen
zostanie wyobrażony) i, po drugie, fenomen nie potrzebuje być żadnym procesem; chociaż
1
fenomenolog może również badać procesy, to przede wszystkim bierze on pod uwagę
struktury.
Sens słowa fenomen, o który tutaj chodzi, mówiąc słowami Heideggera, jest następujący:
to, co ukazuje-się-w-sobie-samym [das Sich-an-sich-selbst-zeigende], to, co się ukazuje, tak
się ukazuje, jakie samo jest; to, co jasno się przed nami znajduje.
Wyłączenie istnienia. Wymienione dotychczas wyłączenia (tego, co subiektywne,
teoretyczne i tradycji) jeszcze nie wystarczają. Autentyczna metoda fenomenologiczna
wymaga również, żeby także istnienie przedmiotu zostało wyłączone. Jest więc obojętne, czy
przedmiot istnieje czy nie, jego istnienie w ogóle nie wchodzi w rachubę. Jeżeli np.
przeprowadza się analizę fenomenologiczną pewnej czerwonej plamy, to nie ma żadnego
znaczenia, czy w świecie w ogóle istnieje czerwona plama czy nie.
W tym leży jedna z podstawowych różnic między metodą fenomenologiczną a
empiryczną. W tej ostatniej wychodzi się od stwierdzenia faktów, tzn. stwierdza się najpierw,
że faktycznie jest tak a tak. Ustala się np., że ta czy inna ilość wody znajdowała się
rzeczywiście w określonym czasie, w określonym miejscu. W przypadku postępowania
fenomenologicznego nie mają miejsca żadne tego rodzaju stwierdzenia. Fakty nie mają tu
żadnego znaczenia.
Może powstać w tym miejscu wątpliwość: jak wobec tego można jeszcze w