|
l8 . . .
W czasie nieobecności Lizandra dwaj królowie spartańscy, Agis i Pauza-
niasz, zmówili się przeciw niemu. Pozyskali trzech spośród pięciu wybra-.
nych ostatnio eforów i powołali pod broń wojska Symmachii Spartańskiej. .
Pauzaniasz sam o'bjąl dowództwo, a towarzyszylo mu dwóch eforów przy--_
chylnych jego planom. Wszedlszy do Attyki usunął Lizandra i przy po-.
mocy konnicy ateńskiej zadał nieznaczną pora'zkę siłom demokratycznym. :v
1\Tastępnie posłał tajne pismo do Thrasybulosa i jego towarzyszy w Pireu-
sie nalegając, by wystąpili z prośbą o rozejm, a jednocześnie doradzał oby,: :.',
watelom w Atenach, by starali się dojść do porozumienia z demokratamir
w Pireusie. Plan jego powiódł sfę znakomicie. Wyprawił wtedy do Spact t
posłów od demokratów z Pireusu i dwóch przedstawicieli grupy umiarko :.
wanych w Atenach. W ślad za nimi wysłał mel dunek, że pierwsze kolegiu r
Dziesięciu zostało wlaśnie zastąpione nowym o charakterze bardziej po-,
jednawczym, które oddało miasto w ręce Spartan, nakłaniając równi
demokratów do przekazania im fortyfikacji Pireusu. Przekonane tymi ozna--.
kami umiarkowania Zgromadzenie spartańskie delegowało do Aten k ř
misję złożoną z piętnastu Spartiatów mających dopomóc Pauzaniaszo
w zakończeniu wojny. Ustanomli om dwa odrębne państwa w Attyc
jedno w Eleusis, gdzie do Trzydziestu mogH przyłączać się ich sympat
a drugie w Atenach; tu zaś Pauzaniasz robił, co mógł, by doprowadzić
pojednania umiarkowanych z demokratami. Kiedy oba państwa zobowi
zały się przysięgą do zachowywania między sobą pokoju, do zwrotu dłu:-
gów Sparcie i posluszeństwa jej w sprawach polityki zagranicznej, Pauz :
niasz rozpuścił wojska Związku Peloponeskiego. Udało mu się pokonać Li.
zandra na polu polityki zagranicznej, przeszkodzić przywróceniu tyrańskie
oligarchii, która zniesławiła już imię Sparty, a nawet zyskać pewną wdzi `
czność grupy umiarkowanej w Atenach. s
Kiedy pod koniec września 403 r. Pauzaniasz opuścił Attykę, demokra
z bronią w ręku przeszli z Pireusu na Akropol. Tam złożyli Atenie ofi
Rys. 28 Pireus i Długie Mury.
dziękczynną za ocalenie miasta i za swój własny powrót.2 Trójstronna
wojna domowa, tym cięższa, że połąezona z interwencją Sparty, rozdarła
rodziny i państwo pełną uraz nienawiścią, której korzenie sięgały x ieraz
ponurych dni wojny dekelejskiej. Linia rożłamu przebiegała zgodnie z po-
działem na klasy majątkowe: skrajnych oliga.rchów popierali przede
wszystkim "rycerze", umiarkowanych -klasa hoplitów-posiadaczy spo-
śród Trzech Tysięcy, a przywódców demokratycznych --masy nie nie po-
siadające lub wywłaszezone. We wrześniu r. 403 Ateny znajdowały się na
skraju przepaści, która pochłongła Korkyrę i wiele innych państw. Ocaliły
je od katastrofy energiczne rządy umiarkowanych i dernokratycznych mę-
żów stanu a przede wszystkim powściągliwość ludu, który przecież mógi
posłużyć się przewrotem, by wymusić nowy podział gruntów.pl
Umiarkowani i demokraci od razu porozumieli się ze sobą zachowując
wiernie
warunki układu, dzięki któremu Pauzaniasz doprowadził ich do
ugřdy Układ ten przewidywał poszanowanie praw własności, ustawowe
Postępowanie sądowe w sprawach kryminalnych, takich jak o zabójstwo,
I całkowitą amnestię obejmującą wszystkie inne wykroczenia z czasów
wojny domowe . Każdy obywatel państwa w Atenach złożył przysięgę, źe
am
nestii tej nie naruszy. Thrasybulos wzywał swych zwolenników do prze-
528
Hegemonia Sparty (404-386 r.)
stracenie pierwszego, który probowa pogwascxc amne5y. .wuu icwu ui -,. ,
żóvi , wybranych na wspólnym Zgromadzeniu demokratów i umiarkowa-4 ,
nvch w Atenach, upoważniono do opracowania projektu ustroju. W okre-
sie przejściowym mieli oni kierować administracją państwową opierając
się na prawach Solona i kodeksie sądowym Drakona, dwóch wielkich pra-
wodawców, którzy z doświadezenia znali nieszczęścia wojny domowej.
Za archonta Euklidesa (r. 403/402) pr_zywrócono wszystkie zasadnicze,
elementy demokracji z czasów Efialtesa i Peryklesa. Utrzymano ważność
dawnvch rozstrzygnięć sądów demokratycznych w sprawach dotyczących
v lasności i dlugów. Wskrzeszone zostało również Peryklesowe prawo _
ograniczające obywatelstwo ateńskie tylko do ludzi, których oboje rodzice
byli Ateńczykami. Thrasybulos staral się wprawdzie uzyskać prawa oby-
watelskie dla metojków i niewolników walczących po jego stronie w woj-
nie domowej, wysiłki jego udaremnił jednak Archinos. Z drugiej strony
nie udało się także Formisjosowi pozbawić praw politycznych okolo pię-
ciu tysięcy obywateli, którzy nie posiadali w ogóle ziemi (byli to zapewne
yvvlaszczeni kleruchowie). Niepowodzenie to potwierdziko prawa całej
klasy tetów. Jednym ze strategów na r . 403/402 został IZhinon, przywódca
drugiego kolegium Dziesięciu w Atenach, demokraci zaś uczestniczyli '
w spkacaniu Sparcie dlugu zaciągniętego jeszcze przez pierwsze kolegium "v'::
Dziesięciu. Przez pewien czas bito monety posrebrzane, ale wkrótce już ;
Ateny poczęly się podnosić z gospodarczego wyczerpania i odzyskiwać `'ł,
dawne siły.=L
Państwo w Eleusis, którego istnienie gwarantował układ zawarty pod-.:
patronatem Pauzaniasza, mialo jeszeze większe trudności. Jego przywod
ców wyłączono z amnestii uchwalonej wspólnie przez umiarkowanych i de-
mokratów. Ponieważ Trzydziestu, Jedenastu i Dziesięciu zarządców Pi--,b
reusu, a także pierwsze ateńskie kolegium Dziesięciu wolno było pociągać ř
do odpowiedzialności za ich przeszłe czyny, nie mieli oni możliwości po-'"
wrotu do Aten, chyba że zgodziwszy się poddać rewizji calą swoją dzia-:v
łalność, zostaliby w jej wyniku oczyszczeni. Początkowo każdy, kto chciał, fi
mógl się przenieść do Eleusis, ale tylko w ciągu dwudziestu dni od zgło,-':ř.
szenia swego zamiaru, Archinos jednak skasował ten okres, powstrzymu~;
jąc w ten sposób wielu od przejścia do oligarchów. Dwa państwa były za`'::
tem odcięte od siebie przez absolutny zakaz zmiany miejsca pobytu, tak -.
że obywatelom ateńskim pozwalano jedynie brać udział w obchodach mi-.
sceriów w Eleusis. Państwo w Eleusis miaio obowiązek spłacać swój dłu
Sparcie; liczono tu na bogactwo oligarchów, ale nadzieje na zachowame
tego bogactwa byly rrigliste. W roku 401 zaczęto się zbroić na nowo, a wów-`
czas demokraci wyprow adzili z Aten wszystkie swoje sily. Wodzów wo
z Eleusis zaproszono na rozmowy, a następnie zdradą zabito. Ich zwolenrt
Oligarchia i wojna domowa w Atenach
|
