|
4 przedstawia stopê inflacji CPI dla okresu 1929-1984. Œrednia stopa inflacji dla ca³ego tego okresu wynios³a 3,2%. Zauwa¿my jednak, ¿e w poszczególnych latach wystêpowa³y ogromne jej wahania od minus 10% w 1932 r. do szczytowego poziomu plus 14% w roku 1947.
Problem realizacji celu stabilnoœci cen przy zachowaniu wolnoœci rynków jest delikatniejszy od problemów zwi¹zanych z produkcj¹ i zatrudnieniem (pe³niejsze omówienie tego zawieraj¹ rozdzia³y 12 i 13). Jest oczywiœcie rzecz¹ niepo¿¹dan¹ narzucanie jakiegoœ absolutnie sztywnego uk³adu cen, jak to bywa³o niekiedy czy to w krajach komunistycznych, czy to regulacji cen w czasach wojen, w krajach o gospodarce rynkowej. Zamro¿ona struktura cen uniemo¿liwia dzia³anie niewidzialnej rêki rynku w dziedzinie alokacji dóbr i nak³adów; w takiej sytu-krañcu - powinniœmy tak¿e unikaæ hiperinflacji u
to poziom cen wzrasta o tysi¹c czy milion procent rocznie. W takich vv '^
kach, jakie wystêpowa³y w Niemczech lat dwudziestych za Republiki \Ve; ^
skiej, ceny staj¹ siê bezu¿yteczne. Ludzie doœæ g³upi czy naiwni na t
trzymaæ swe zasoby w pieni¹dzu, ubo¿ej¹. Gospodarka powraca do wym'
naturalnej. Ia1v
Tak wiêc szukamy z³otego œrodka giêtkoœci cen, byæ mo¿e sk³aniaj¹
do tolerowania pewnego niewielkiego stopnia inflacji jako najlepszego sp ^
bu umo¿liwienia efektywnego funkcjonowania systemu cen. °"
Zagraniczna polityka gospodarcza. Ostatnie zadanie makroekonornii w ¿e siê z zewnêtrznymi stosunkami gospodarczymi danego kraju. Wszystf gospodarki narodowe s¹ otwarte: importuj¹ i eksportuj¹ dobra i us³ugi zapo¿yczaj¹ siê za granic¹ lub te¿ udzielaj¹ zagranicznych po¿yczek; na-siaduj¹ cudzoziemskie wynalazki lub sprzedaj¹ obcym kulturom w³asne nowe pomys³y.
W normalnych okresach nasz eksport i import pozostaj¹ mniej wiêcej w równowadze, zaœ eksport netto (ró¿nica miêdzy pieniê¿n¹ wartoœci¹ eksportu i importu) jest drobnym tylko u³amkiem naszego produktu narodowego brutto. Od czasu do czasu nasz bilans handlowy podlega wstrz¹som. Cykle gospodarcze wystêpuj¹ce w kraju lub zagranic¹, gwa³towne zwy¿ki lub zni¿ki cen ropy naftowej, wiêksze zmiany stóp procentowych, embargo - wszystkie te zjawiska mog¹ powodowaæ szybsze i wiêksze zmiany w eksporcie netto. W takich przypadkach kurs waluty danego kraju (mierzony iloœci¹ funtów brytyjskich lub marek niemieckich, albo jenów japoñskich, któr¹ mo¿na nabyæ za jednego dolara amerykañskiego) mo¿e gwa³townie spadaæ lub rosn¹æ.
W okresie od roku 1970 stosunki ekonomiczne Stanów Zjednoczonych z ich partnerami handlowymi dozna³y licznych zak³óceñ. Ostry spadek wartoœci dolara od roku 1971 do 1973, ostre recesje lat 1975 i 1982, bardzo wysoki poziom stóp procentowych w pocz¹tkach lat osiemdziesi¹tych doprowadzi³y do wielkich przesuniêæ na rynkach towarów importowanych i eksportowanych.
Taka nierównowaga zewnêtrzna wywiera³a niszcz¹cy wp³yw zarówno w sferze gospodarczej, jak i politycznej. Ostre zwy¿ki wartoœci dolara, które wyst¹pi³y w latach 1979-1982, wywo³a³y inflacjê za granic¹ i doprowadzi³y do wielkiego spadku eksportu. Zmniejszenie stopnia niezbilansowania w stosunkach ze œwiatem zewnêtrznym jest kluczowym problemem polityki ekonomie2' nej, zw³aszcza w gospodarkach bardzo otwartych (jak Kanada, Wielka Bryta* ni¹ czy Holandia). Zagadnienia zagranicznej polityki gospodarczej nie zostan4 szerzej omówione w rozdzia³ach poœwiêconych makroekonornii; ich analizê od³o¿ymy do rozdzia³ów 38-40.
podsumuj"1?-
darce rynkowej efekty makroekonomiczne ocenia siê pod k¹tem W f Realizacji czterech grup zadañ. *idZen Wysoki i rosn¹cy poziom produktu realnego.
"/ sokie zatrudnienie i niskie bezrobocie, zapewnienie dobrej i wysoko 2' pracy wszystkim, którzy chc¹ pracowaæ, p³atnej PJstabijjzowany albo rosn¹cy w ³agodnym tempie poziom cen, jed-
' orzy cenach i p³acach wyznaczanych dzia³aniem wolnych rynków. nak°r Stosunki gospodarcze z zagranic¹ charakteryzuj¹ce siê stabilnoœci¹ waluty i zbilansowaniem (w mniejszym czy wiêkszym stopniu) eksportu
' ""Niewielu tylko narodom uda³o siê osi¹gn¹æ te cele, kraje najbardziej zwiniête ci¹gle jednak szukaj¹ œrodków, które by umo¿liwi³y ich pe³niejsze osi¹gniecie.
Narzêdzia
Cele w skali makroekonomicznej nie s¹ zbyt kontrowersyjne. Ale jak mo¿na je najlepiej zrealizowaæ? Jakie s¹ mo¿liwe wybory, dostêpne dla kraju pragn¹cego poprawiæ osi¹gniêcia w skali makroekonomicznej?
OdpowiedŸ na te pytania zale¿y po czêœci od narzêdzi polityki makroekonomicznej.
Je¿eli wrócimy do tablicy 5.1, to po jej prawej stronie ujrzymy cztery g³ówne grupy narzêdzi polityki makroekonomicznej. Narzêdzie polityki to pewna zmienna ekonomiczna, pozostaj¹ca pod bezpoœredni¹ kontrol¹ rz¹du; zmieniaj¹c narzêdzia polityki, oddzia³ujemy na jeden lub wiêcej celów makroekonomicznych. ¯eby pos³u¿yæ siê pewn¹ analogi¹: celem podró¿y samochodowej mo¿e byæ na przyk³ad bezpieczne dotarcie do Nowego Orleanu; narzêdziami s¹: kierownica, hamulce i peda³ gazu.
Polityka fiskalna. Dwa pierwsze z g³ównych narzêdzi makroekonomicznych, mianowicie wydatki rz¹dowe oraz system podatkowy, s¹ elementami Polityki fiskalnej. WeŸmy na pocz¹tek wydatki. W dalszym ci¹gu niniejszego tekstu terminu wydatki bêdziemy u¿ywaæ do okreœlenia wydatków na dobra i us³ugi; na zakup czo³gów i o³ówków; na budowê tam i dróg; na pobory sêdziów, agentów CIA, genera³ów i tak dalej. Wydatki federalne s¹ narzê-ziem, za którego pomoc¹ rz¹d wyznacza relatywn¹ wielkoœæ sektora publicz-ego i prywatnego, okreœla, jaka czêœæ naszego PNB ma byæ przedmiotem nsurnpcji publicznej (zbiorowej), nie zaœ prywatnej. Oprócz tego, jak wyka-y w rozdziale 9, wydatki rz¹dowe s¹ g³ównym wyznacznikiem wielkoœci alnych wydatków, a - co za tym idzie - krótkookresowych zmian wielkoœci realnego PNB.
Drug¹ czêœci¹ polityki fiskalnej jest opodatkowanie odgrywaj¹ce w m , ekonomii dwie kluczowe role. Po pierwsze, opodatkowanie obni¿a do h indywidualne. Wy¿sze podatki, pozostawiaj¹c gospodarstwom dorti °^ mniejsz¹ iloœæ pieniêdzy do wydania, prowadz¹ do obni¿enia ich wydaiv konsumpcyjnych, zmniejszaj¹c globalny popyt i faktyczn¹ wielkoœæ P]vfg °v
|
