|
Kontakt wody z takim preparatem powinien trwać nie krócej niż pół godziny. Wyższość odkażania wody przy zastosowaniu preparatów jodowych polega na tym, że oprócz drobnoustrojów zabijają one również cysty pierwotniaków.
7.5. Zakaźne oraz inwazyjne choroby tropikalne i zapobieganie im
Terminem tropikalnych chorób zakaźnych określa się takie schorzenia zakaźne i pasożytnicze, których zasięg geograficzny ograniczony jest ściśle do strefy klimatu gorącego. Występowanie u ludzi chorób tropikalnych uzależnione jest od wielu uwarunkowań. Decydującym czynnikiem jest gorący klimat, który stwarza warunki termiczne niezbędne do rozwoju czynnika chorobotwórczego oraz dodatkowo ekologiczne umożliwiające bytowanie organizmów, które są przenośnikami (wektorami) lub rezerwuarami (żywicielami pośrednimi) czynników patogennych. W tropiku mogą także występować warunki sanitarne i ekonomiczne, które uniemożliwiają zapobieganie i walkę z określonymi chorobami.
Zwiększająca się migracja ludności, nasilający się stale ruch turystyczny, szybkie środki komunikacji, przyczyniają się do szerzenia chorób tropikalnych. We wszystkich krajach, a więc i w Polsce, można się zetknąć z chorym na chorobę tropikalną. Nie stanowią one zazwyczaj zagrożenia epidemicznego na terenach o klimacie chłodniejszym, stwarzają jednak trudności diagnostyczno-lecznicze ze względu na rzadkość ich występowania.
Istnieją dwie najczęstsze drogi szerzenia się (przenoszenia) czynników patogennych chorób tropikalnych: przez przewód pokarmowy (wraz z pokarmami i wodą pitną) oraz przez skórę lub błony śluzowe, zazwyczaj uszkodzone - w sposób bierny (kłujące owady, otarcia, skaleczenia itp.) lub czynny (przez skórę nieuszkodzoną).
Przegląd metod zapobiegania najważniejszym chorobom zakaźnym i inwazyjnym strefy tropikalnej przedstawia się następująco.
Spośród chorób wirusowych, po wykorzenieniu ospy prawdziwej, poważnym problemem zdrowotnym pozostaje żółta febra, występująca epidemicznie na ograniczonych obszarach Ameryki Środkowej i Południowej oraz Afryki. Czynnik etiologiczny, wirus z rodzaju Flavivirus, przenoszony jest przez komary, najczęściej z rodzaju Aedes, z różnych gatunków ssaków na człowieka (postać leśna - dżunglowa) lub też z drugiego zakażonego człowieka (postać miejska). Zapobieganie sprowadza się do zwalczania komarów środkami owadobójczymi, ochrony przez odpowiednią odzież, moskitiery, siatki w oknach, repelenty i likwidacji miejsc wylęgu komarów oraz zastosowania szczepionki zawierającej atenuowanego wirusa.
Do groźnych bakteryjnych chorób klimatu cieplnego należy cholera. Występuje praktycznie stale na obszarach endemicznych Azji Południowej, a z nich
124
przenoszona bywa na inne kontynenty. Cholera wywoływana jest przez przecinkowca Vibrio cholerae, występującego w postaci dwóch biotypów: klasycznego i El-Tor (każdy z nich może być serotypem Inaba lub Ogawa). Rezerwuarem zarazka jest człowiek, a bezpośrednim źródłem zakażenia - woda i pokarmy zanieczyszczone fekaliami. Pośrednie drogi zakażenia przez brudne ręce osób mających styczność z żywnością i owady (muchy) mogą też być brane pod uwagę. W zapobieganiu najważniejszą rolę spełnia uzdatnianie (dezynfekcja) wody przeznaczonej do picia, nadzór sanitarny nad produkcją, transportem i dystrybucją żywności oraz przyrządzaniem potraw. Konieczne jest przestrzeganie zasad higieny osobistej i otoczenia, odkażanie stolców osób chorych i nosicieli oraz zwalczanie much. Szczepienie osób narażonych nie jest obowiązkowe z uwagi na małą jego skuteczność.
Druga ważna bakteryjna choroba ludzi występująca w strefie klimatu tropikalnego to dżuma. Choroba wywołana jest przez pałeczkę Yersinia pestis, a zachorowania występują głównie na dużych obszarach strefy międzyzwrotnikowej kuli ziemskiej. Rezerwuarem zarazka są dzikie gryzonie rodzimej fauny, z których - przez pchłę - bakterie są przenoszone na człowieka. Człowiek zakaża się zwykle przez wtarcie materiału (kał lub wymiociny pchły) zawierającego zarazki. Bezpośrednie zakażenie od chorego może nastąpić jedynie w przypadku wystąpienia postaci dżumy płucnej (najczęściej drogą kropelkową). Najbardziej skuteczną metodą zapobiegania jest przeprowadzenie deratyzacji i ochrona przed kontaktem z gryzoniami oraz dezynsekcja i dezynfekcja. Praktykowane bywa, w ograniczonym zakresie, szczepienie zapobiegawcze, dające jednak tylko krótkotrwałe uodpornienie.
Wśród chorób pasożytniczych największe zagrożenie stwarzają inwazje dwoma pierwotniakami - pełzakami i zarodźcami.
Pełzak czerwonki, Entamoeba histolytica, jest szeroko rozpowszechniony na świecie. Spotykany bywa u ludności klimatu umiarkowanego i zimnego, dając obraz zakażenia bezobjawowego. W klimacie tropikalnym może stać się przyczyną czerwonki pełzakowej lub ropni pełzakowych wątroby. Do zachorowania na pełzakowicę dochodzi głównie u ludzi żyjących w złych warunkach sanitarnych, u których występują powtarzające się infekcje pokarmowe, zwłaszcza w przewlekłych stanach niedoborów pokarmowych.
U człowieka, który jest rezerwuarem pełzaka, występuje on jako wegetatywna formia trofozoitu (forma magna), przystosowanego do życia w tkankach przewodu pokarmowego i wywołującego chorobę, lub jako saprofit (forma minuta) - typowa postać dla stanów infestacji bezobjawowej. Wraz z odchodami pełzak, który jest w stadium formy przetrwalnikowej (cysta), mającej zdolność przeżywania poza organizmem człowieka, dostaje się do wody pitnej lub pożywienia. Cysty mogą być też przenoszone do żywności mechanicznie przez owady (muchy, karaluchy), brudne ręce osób stykających się z żywnością itp. W przewodzie pokarmowym człowieka dochodzi do uwolnienia pełzaka z otoczki i rozmnożenia się, co może zapoczątkować proces chorobowy.
Zapobieganie i zwalczanie czerwonki pełzakowej polega na: izolacji i leczeniu chorych oraz nosicieli pełzaka, odkażaniu wydalin ludzkich, ochronie przed zanieczyszczeniem zbiorników wody używanej do picia i na potrzeby gospodarcze, przestrzeganiu zasad higieny osobistej, piciu wody przegotowanej, jadaniu jarzyn oraz owoców po ich oczyszczeniu i sparzeniu wrzątkiem, tępieniu owadów.
125
|
