Akademia funkcjonuje wi�c na tej samej zasadzie co wzorcowe wsie i modelowe fabryki, charakterystyczne dla komunistycznej pedagogiki od epoki maoistowskiej. W�wczas nale�a�o na�ladowa� dzielnych robotnik�w z p�l naftowych w Daqing, dzisiaj nale�y kopiowa� styl bycia zameiykanizowanych mened�er�w z Pudong. Jednak z pewno�ci� w akademii nie przewiduje si� nauki samodzielnego, krytycznego my�lenia.
Kiedy zastanowi�em si� nad tym, jak dzia�acze partyjni radz� sobie z niepokojami spo�ecznymi bez u�ywania przemocy, zapewniono mnie, �e zosta� przewidziany i taki przypadek. Tu� pod Szanghajem znajduje si� wzorcowa wioska Wujiang, gdzie uczniowie akademii doskonale daj� sobie rad� z �pokojowym wsp�yciem" � od ��da� ch�opskich po problemy z nowoczesno�ci�. Naturalnie sta�y�ci zwiedzaj� w grupach t� �witryn�".
Dyrektor akademii poprosi� mnie o wyg�oszenie kilku wyk�ad�w. Kiedy spyta�em, jakie tematy mia�bym poruszy�, otrzyma�em odpowied�, �e to nieistotne; najwa�niejsze, by prowincjonalni dzia�acze zobaczyli, jak wygl�da francuski wyk�adowca. Przyrzek�em sobie, i� kiedy nadejdzie ten dzie�, pomy�l� przede wszystkim o ubraniu, a nie o tre�ci wyk�adu, bo najwyra�niej wyk�adowc�w si� nie s�ucha, lecz ogl�da. Doszed�em r�wnie� do wniosku � z pewno�ci� zbyt pochopnie � �e je�li przysz�o�� wymarzona przez parti� tak bardzo przypomina jej przesz�o��, to przed parti� nie ma przysz�o�ci.
Partia w poszukiwaniu utraconej wiarygodno�ci
Histori� chi�skiej partii odczytywa� mo�na jako poszukiwanie kolejnych, coraz s�abszych legitymizacji. W pierwotnej wersji pozowa�a na ruch patriotyczny, walcz�cy z japo�skim agresorem i korupcj� nacjonalistycznego pa�stwa (w rzeczywisto�ci armia Mao unika�a, jak tylko mog�a, spotkania oko w oko z japo�sk� armi�, bo sko�czy�oby si� ono dla niej niechybn� katastrof�). Kiedy w 1949 roku partia przej�a w�adz�, przywr�ci�a porz�dek i przyrzek�a wprowadzenie demokracji, przedstawiciele ruch�w liberalnych, kt�re by�y z ni� sprzymierzone (jak w Euro-
Koniec partii 5&j-*F- 193
pie Wschodniej po sowieckiej kolonizacji), s�dzili, �e komuni�ci dotrzymaj� s�owa i zorganizuj� wolne wybory. Lecz j�zyk Mao Zedonga uleg� zmianie: czy Chiny nie potrzebuj� do modernizacji na wz�r Zwi�zku Radzieckiego autorytarnych rz�d�w? Ta modernizacja przeprowadzona w absurdalny spos�b � �Wielki Skok Naprz�d", stalownia w ka�dej wsi... � okaza�a si� katastrof�. Po pierwszej legitymizacji uzyskanej dzi�ki wyzwoleniu i drugiej dzi�ki modernizacji Mao Zedong si�gn�� po legitymizacj� dzi�ki nieustaj�cej rewolucji (pami�tamy, jak zlikwidowa�a dawne Chiny i ich elity). Po �mierci Mao i zawieszeniu rewolucji nadszed� Deng Xiaoping. Zadekretowa� czwart� legitymizacj� dyktatury: poprzez bogacenie si� obywateli.
Czy rozw�j gospodarczy oka�e si� wystarczaj�cy, by zagwarantowa� partii wieczne trwanie, o jakie zabiega? Zach�d sk�onny jest to uwierzy�, nie docenia bowiem pragnienia wolno�ci i sprawiedliwo�ci Chi�czyk�w. Jednak partia widzi, �e przybywa rewindykacji d�br ko�cielnych, demonstracji bezrobotnych i z�upionych ch�op�w, petycji intelektualist�w. Dochodzi wi�c do wniosku, �e rozw�j jest niewystarczaj�cy, tym bardziej �e trzy czwarte narodu nie odnosz� z niego �adnych korzy�ci. Partia poszukuje zatem pi�tej legitymizacji; m�g�by to by� nacjonalizm i wojna, kt�ra stanowi zawsze jego apogeum.