|
Motyw lepszej pozycji w toczącym się postępowaniu karnym lub dochodzeniu należy ocenić krytycznie, jako że przy pytaniu o okoliczności poznania się prowadzącego i TW w 38% przypadków wymieniono moment tymczasowego aresztowania.
Jeżeli § 31 ustawy o środkach odurzających (BtMG) nie stanowi podstawy dyskusji o ewentualnych korzyściach ze złożenia zeznań, to prowadzący TW ze względu na § 136a k.p.k. (obietnica nie przewidzianych ustawowo korzyści) już w tym wczesnym stadium nawiązania kontaktu zobowiązani są zadbać o wyraźne określenie stosunków, nie obiecując żadnych nierealnych interesów. O wiele jaśniejsze wydają się
uzgodnienia dotyczące egoistycznego motywu finansowego wynagrodzenia TW za usługi.
Obok egoistycznych motywów znalazły się także motywy agresywne, które można ująć jako „zemsta na środowisku" albo „nienawiść do dealera". Jednak prowadzącym TW udawało się w trakcie współpracy usunąć tego rodzaju motywy i stworzyć inne motywacje, jeżeli kontakt nie został szybko zerwany.
Występuje też szereg motywów społecznych, które wskazują, że dobrze zgrane utrzymywanie kontaktu i wspólnie osiągnięte wyniki dochodzenia skłaniają w wielu przypadkach obie strony do kontynuowania współpracy.
Raczej niewyraźnie przedstawiają się tzw. motywy prospołeczne,
które zostały wymienione przez TW wobec prowadzących TW. Wielo
krotnie wystąpiły tu np. uzasadnienia, według których TW mający dzieci
chciał zapobiegać rozszerzeniu się narkomanii. Obok wielu trudnych do
sklasyfikowania odpowiedzi uderzające było to, że właśnie w tych pro-
społecznych motywacjach występowały elementy motywacji egoisty
cznych, gdyż mówiono jednocześnie o możliwości finansowego wyna
grodzenia jako efektu ubocznego pomocy. i
Ostrzeżenie przed standaryzacją
Reasumując należy stwierdzić, że wielowarstwowość wymienionych motywacji nie sprzyja określeniu jednolitego wizerunku albo standardowego typu TW. Ponieważ orzecznictwo w wielu wyrokach uznało motywacje TW za istotne kryterium jego wiarygodności - w przyszłości będzie zadaniem prowadzącego TW umieszczenie w aktach podstawy i motywacji współpracy z każdym TW we właściwej formie, tak aby przy uniknięciu niebezpieczeństwa zdemaskowania, dostarczyć sądowi pewną podstawę ustalenia prawdy.
Mimo wszystkich prawnych i faktycznych problemów omawiana ankietyzacja nie dała podstaw ku temu, aby zmienić w przyszłości inne operacyjne i tajne metody użycia TW. Niezbędne jest zintegrowane zastosowanie różnych kryminalistycznych strategii, wśród których współdziałanie z tajnymi współpracownikami nadal zajmować będzie centralne miejsce.
Źródła. D. Scherp: Die polizeiliche Zusammenarbeit mit V-Personen. Ergebnisse einer empirischen Untersuchung, „Kriminalistik" 1993, nr l, s. 65-68; por. także D. Scherp: Die polizeiliche Zusammenarbeit mit V-Personen. Eine Untersuchung von Fuhrungskonzepten und Motivationsstrukturen, Heidelberg 1992.
35
34
Można wymieniać dwie podstawowe cechy czynności operacyjnych. Są to:
1) poufność (wykonywane są z zachowaniem warunków dyskrecji),
2) ograniczoność zakresu ze względu na podstawę (przepisy wewnętrzne) i podmiot wykonujący czynności (organy resortu spraw wewnętrznych). W pracy operacyjnej stosuje się następujące metody:
1) wywiad - zbieranie informacji przez prowadzenie odpowiednio ukierunkowanych, planowanych rozmów oficjalnych lub nieoficjalnych;
2) penetrację terenu - planowe i systematyczne sprawdzanie określonych miejsc w celu odnalezienia osób, zwłok, rzeczy lub śladów;
3) obserwację - tajne śledzenie osób, rzeczy lub sytuacji w celu dokonywania planowych i systematycznych ustaleń;
4) zasadzkę - skryte rozmieszczenie sił i środków w miejscu, do którego mogą przybyć lub tam przechodzić osoby poszukiwane, w celu zatrzymania tych osób lub odzyskania przedmiotów mających związek z przestępstwem;
5) pułapkę - specjalnie konstruowane urządzenia lub środki do oznaczenia, w celach wykrywczych, osób, rzeczy, utrwalania cech identyfikacyjnych albo ujęcia osoby;
6) wykorzystywanie zbiorów ewidencji kryminalnej i materiałów archiwalnych - uzyskiwanie określonych informacji i danych przechowywanych we wszelkich kartotekach i zbiorach oraz ich przetwarzanie;
7) eksperyment - przeprowadzanie w ściśle określonych warunkach doświadczeń lub odtwarzanie zdarzeń bądź ich fragmentów w celu sprawdzenia lub weryfikacji posiadanej wiedzy operacyjnej albo jej uzupełnienia;
8) analizę - wyodrębnienie cech, części lub składników badanego zjawiska albo przedmiotu w celu zbadania zachodzących między nimi związków;
9) współdziałanie z organami kontroli - inspirowanie, ukierunkowywanie oraz wykorzystywanie rezultatów ich działań;
10) kontrolę korespondencji - tajne otwieranie zamkniętych przesyłek i pism oraz uzyskiwanie informacji przesyłanych przy użyciu środków telekomunikacyjnych w celu zapoznania się z ich treścią;
11) środki techniczne - tajne wykorzystywanie urządzeń ujawniających, przechwytujących i rejestrujących rozmowy lub inne informacje zawarte w sygnałach, znakach i obrazach w celu zapoznania się z ich treścią;
12) działania maskujące - wytwarzanie i wykorzystywanie dokumentów zawierających dane umożliwiające zachowanie tajności działań policji;
13) kombinację operacyjną - zespół przedsięwzięć policyjnych charakteryzujących się metodami szczególnego maskowania czynności, podejmowanych w celu weryfikacji informacji o przygotowywaniu lub usiłowaniu popełnienia przestępstwa oraz ujęcia sprawców na gorącym uczynku, a także ujawnienia bądź uzyskania źródeł dowodowych lub dowodów;
14) korzystanie z pomocy obywateli nie będących policjantami, zwanych osobowymi źródłami informacji.
Ważne znaczenie należy przypisać rozpoznaniu. Rozpoznanie prowadzą wszyscy policjanci. Celem rozpoznania jest:
1) zapobieganie dokonywaniu przestępstw;
2) ujawnianie osób, zjawisk i zdarzeń mogących mieć związek z przestępstwem lub przestępczością;
3) penetracja środowisk podejrzanych oraz ujawnianie, poznawanie działalności przestępców i innych osób mogących stwarzać zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub porządku publicznego;
|
