ONZ ju� wcze�niej wypowiada�a si� w kwestii kryzysu rodezyjskiego (na przyk�ad 28 czerwca 1962 roku, gdy Zgromadzenie Og�lne uzna�o Rodezj� za terytorium niesamodzielne). W tym czasie Londyn nie uznawa� jednak prawa ONZ do wypowiadania si� w sprawie Rodezji. Deklaracja niepodleg�o�ci zmieni�a ten stan rzeczy. 11 listopada 1965 roku Zgromadzenie Og�lne pot�pi�o decyzj� Salisbury. 20 listopada zakaza�o utrzymywania jakichkolwiek stosunk�w z Rodezj�. Przez ca�y okres kryzysu ONZ energicznie wyst�powa�a przeciw rz�dowi rodezyjskiemu. Popiera�a sankcje og�oszone przez Wielk� Brytani�, ale te� pot�pia�a zbytni�, jej zdaniem, ugodowo�� Londynu. Inn� kwesti� by�a raczej niewielka skuteczno�� dzia�a� ONZ. Niemniej jej dzia�alno�� dawa�a rodezyjskiemu ruchowi wyzwole�czemu wsparcie moralne. Wi�kszo�� bia�ych osadnik�w przyj�a �jednostronn� deklaracj� niepodleg�o�ci" z entuzjazmem. Natomiast wprowadzenie stanu wyj�tkowego i uwi�zienie wielu dzia�aczy ZANU (Afryka�ski Narodowy Zwi�zek Zimbabwe) i ZAPU (Afryka�ski Ludowy Zwi�zek Zimbabwe) � oko�o pi�ciu tysi�cy tylko 11 listopada �
obezw�adni�o Afrykan�w, kt�rzy przyj�li j� biernie. Zreszt� na stan nastroj�w ludno�ci afryka�skiej wp�ywa�a tak�e kondycja ich partii. Afryka�ski ruch wyzwole�czy w Rodezji by� s�aby i podzielony. Pierwsz� parti� polityczn� czarnych by� Afryka�ski Kongres Narodowy Rodezji Po�udniowej (ANC), istniej�cy od 1939 roku i grupuj�cy afryka�sk� inteligencj�. Jednak�e wobec radykalizacji ��da� tej organizacji w czerwcu 1960 roku zosta�a ona rozwi�zana przez w�adze w Salisbury. Jej kontynuatork� by�a Narodowa Partia Demokratyczna, jednak ju� w grudniu 1961 roku zosta�a rozwi�zana. Kolejn� parti� czarnych by�o ZAPU pod kierownictwem Joshue Nkomo. Wprawdzie i ta organizacja po nieca�ym roku zosta�a zdelegalizowana, ale w przeciwie�stwie do wcze�niejszych partii przesz�a do podziemia. Szykany w�adz sprawia�y, �e nie mog�a rozwin�� aktywnej dzia�alno�ci. W kr�tkim czasie dosz�o do roz�amu w ZAPU. W sierpniu 1963 roku grupa dzia�aczy z Ndabaningi Sithole, Robertem Mugabe i Leopoldem Takawir� na czele za�o�y�a Afryka�ski Narodowy Zwi�zek Zimbabwe (ZANU). Krytykowali oni Nkomo za polityk� kompromisu z rz�dem Rodezji oraz brak zdecydowania w dzia�aniu. Tak naprawd� jednak roz�am ten by� wynikiem podzia��w w spo�ecze�stwie afryka�skim, kt�rych t�o mia�o charakter etniczno-plemienny.
Cech� charakterystyczn� struktury etnicznej Rodezji jest dominacja dw�ch plemion. Co prawda istnieje tam kilkana�cie grup plemiennych, ale osiemdziesi�t procent Afrykan�w nale�y do dw�ch g��wnych: Shona i Ndebele. Ci pierwsi s� liczniejsi (oko�o sze��dziesi�ciu trzech procent), ale Ndebele (oko�o szesnastu procent) byli zawsze lepiej zorganizowani i bardziej wojowniczy. Oba plemiona dzieli� dawny antagonizm wywodz�cy si� jeszcze z po�owy XIX wieku, gdy Ndebele przybyli na tereny dzisiejszego Zimbabwe z po�udnia i podbili miejscowe plemiona, w tym Shona. Od tej pory oba plemiona walczy�y o dominacj� na terenach na po�udnie od Zambezi. Rozbicie i wynikaj�ca z tego s�abo�� ruchu wyzwole�czego w�r�d Afrykan�w sprawi�y, �e w pierwszej fazie kryzysu, praktycznie do 1972 roku, ich wp�yw na wydarzenia by� minimalny. Nie uda�o si� te�, mimo nacisk�w OJA, zjednoczy� obu partii we wsp�lnym froncie. To spowodowa�o, �e w tym okresie kryzys toczy� si� przede wszystkim na arenie mi�dzynarodowej, a g��wnymi przeciwnikami rz�du w Salisbury by�y Wielka Brytania i OJA.
W odpowiedzi na �jednostronn� deklaracj� niepodleg�o�ci" premier Ha-rold Wilson og�osi�, i� jest to bunt przeciw legalnej w�adzy, i wprowadzi� sankcje gospodarcze wobec Rodezji. Londyn zwr�ci� si� r�wnie� do spo�eczno�ci mi�dzynarodowej, by nie uznawa�a tego aktu. Salisbury liczy�o na poparcie RPA i Portugalii, ale nawet te pa�stwa nigdy nie uzna�y deklaracji niepodleg�o�ci, cho� udzieli�y Rodezji wydatnej pomocy. W odpowiedzi na brytyjskie sankcje rz�d rodezyjski postanowi� 14 listopada 1965 roku zablokowa� granice z Zambi�, zaj�� elektrowni� i zapor� w Kariba. Zwr�ci� si� tak�e do Portugalii z pro�b� o przys�anie wojska. Na pocz�tku grudnia Lizbona przys�a�a od-
417
Rodezja. Kierunki infiltracji grup partyzanckich
dzia�y, kt�re obsadzi�y granice miedzy Rodezja i Zambi�. By� to element �cis�ej wsp�pracy z Salisbury w zwalczaniu afryka�skich ruch�w wyzwole�czych.