St d zrozumiała jest
ró norodno smaków. O tym za , jakie rodzaje smaków
z jakich poł cze powstaj , mówili my oddzielnie gdzie
indziej71.
Powiedzieli my zatem ogólnie o wodzie i morzu; dla-
czego istniej nieprzerwanie, w jaki sposób zamieniaj
si i jaka jest ich natura. Powiedzieli my tak e o przy-
sługuj cych im naturalnych wła ciwo ciach zarówno czyn-
nych, jak i biernych.
Rozdział IV
O wiatrach: przyczyny
Powiemy obecnie o wiatrach, przyjmuj c ustalony
uprzednio punkt wyj cia72. Powiedzieli my mianowicie,
i istniej dwa rodzaje wyziewów: jeden wilgotny, drugi
suchy. Pierwszy bywa nazywany par , drugi w ogóle
nie posiada nazwy. Nazywamy go dymem stosuj c z ko-
nieczno ci73 nazw , która słuszna jest tylko w odniesieniu
do pewnej jego odmiany. Poniewa wyziew wilgotny nie
mo e istnie bez suchego, ani te suchy bez wilgotnego,
dlatego nazwa odpowiada zawsze temu, co w danym
wypadku przewa a.
Kiedy SÅ‚o ce w swym biegu zbli a si do Ziemi, wtedy
własnym ciepłem przyci ga wyziew wilgotny, a kiedy
oddala si , uniesiona para pod wpływem zimna zg szcza
si na powrót w wod (z tego powodu wi cej deszczu

59
spada w zimie oraz w nocy ni za dnia, a je li wydaje
si inaczej, to dlatego, i zjawiska zaistniałe noc łatwiej
uchodz uwadze ni takie same za dnia), która spadaj c
wsi ka zupełnie w ziemi 74. Ziemia zawiera znaczn ilo
ognia oraz du o ciepła. Sło ce za nie tylko poci ga
znajduj c si na powierzchni ziemi wilgo , ale tak e
ogrzewaj c j powoduje wysychanie. Powstaj wówczas
koniecznie dwa wyziewy, suchy i wilgotny, gdy — jak
powiedzieli my — wyziew jest dwojakiego rodzaju. Ten,
który ma wi cej wilgoci, jest, jak to wyja nili my wy ej,
przyczyn deszczu, wyziew za suchy stanowi przyczyn
oraz materi wszystkich wiatrów. e tak wła nie musi
si dzia , przekonuj skutki działania wyziewów75. Oby-
dwa wyziewy musz zatem ró ni si mi dzy sob . Sło ce
za oraz zawarte w Ziemi ciepło nie tylko mog , ale
musz powodowa wyziewy.
Je li zatem wyzicwy nie s jednakowe, to jest rzecz
oczywist , i ró ni si mi dzy sob . Natura wiatru nie
jest ta sama co deszczu, jak to s dzili niektórzy76 utrzy-
muj c, i poruszaj ce si powietrze jest wiatrem, gdy
za zg szcza si , jest wod 77. Jest bowiem rzecz niero-
zumn twierdzi , i otaczaj ce nas powietrze, poruszaj c
si , staje si wiatrem, sk dkolwiek wywodziłoby si po-
ruszenie. Podobnie jak rzek nazywamy nie jak kolwiek
płyn c wod , cho by w ogromnych ilo ciach, ale tak ,
która wypływa ze ródła, tak te ma si rzecz z wiatrem.
Poruszenie wielkiej masy powietrza mogłoby przecie
nast pi , nie maj c pocz tku ani ródła, w wyniku spa-
dania czego wielkiego.
Jak powiedzieli my wcze niej78, powietrze powstaje
z tych dwóch, a mianowicie z wilgotnej i zimnej pary
(jako wilgotna, przyjmuje wszelki kształt79, natomiast po-
chodz c z wody jest z natury zimna, podobnie jak woda

60
przed ogrzaniem) oraz z ciepłego i suchego dymu. St d
powietrze posiada jakby dwa składniki, a mianowicie
wilgo i ciepło. Opini powy sz potwierdzaj fakty.
Poniewa wyziewy powstaj nieustannie, niekiedy cz ciej,
niekiedy rzadziej, czasem w wi kszych, kiedy indziej
mniejszych ilo ciach, st d chmury i wiatry tworz si
równie nieustannie w zale no ci od przypadaj cej pory.
Poniewa czasami przewa aj wyziewy wilgotne, kiedy
indziej znowu suche podobne do dymu, dlatego niekiedy
pojawiaj si lata deszczowe i wilgotne, kiedy indziej
suche i wietrzne. Niekiedy zdarza si , i posuchy i opady
pojawiaj si na rozległych obszarach, niekiedy dotycz
jedynie cz ci. Nierzadko na jakim terenie panuje susza,
chocia wszystkie obszary wokoło otrzymuj wyznaczone
por opady b d nawet ich nadmiar. Bywa te przeciwnie:
wokoło opady s umiarkowane, albo nawet panuje susza,
podczas gdy niewielka cz
ziemi jest obficie nawadniana
deszczem. Przyczyna tkwi w tym, i jakkolwiek ogólnie
bior c zjawisko winno dotyczy całej krainy w sposób
równomierny, gdy cała pozostaje w tej samej od Sło ca
odległo ci (chyba e zachodzi szczególny przypadek), to
jednak w niektórych miejscach wyziew suchy wyst puje
obficiej, w innych znowu wilgotny, i tak na przemian.
Przyczyn takiego zjawiska jest przenikanie jednego wy-
ziewu na obszar obj ty drugim. Na przykład wyziew
suchy porusza si w obr bie swego obszaru, podczas gdy
wilgotny przenika do s siednich, albo nawet przez wiatr
zostaje daleko wypchni ty. Bywa tak e, i wyziew wil-
gotny pozostaje w miejscu, natomiast suchy rozprzestrze-
nia si wokoło. Cz sto zatem dzieje si tak, jak w ciele.
Gdy górna cz
wn trzno ci jest sucha, dolna pozostaje
w odwrotnej sytuacji80. A kiedy znowu ta ostatnia jest
sucha, wówczas górna jest wilgotna i zimna. Podobnie

61
wyziewy podlegaj wzajemnemu przemieszczaniu si oraz
zamianie.
Nale y doda , i wiatr pojawia si po deszczu. Naj-
cz ciej wyst puje na tych obszarach, gdzie dopiero co
miały miejsce opady. Ustaje natomiast wraz z nadcho-
dz cym deszczem. Dzieje si tak koniecznie w wyniku
działania wspomnianej wy ej przyczyny. Wysuszana po
deszczu ziemia, dzi ki znajduj cemu si zarówno we-
wn trz, jak i zewn trz ciepłu powoduje powstanie wyzie-
wu, który stanowi materi wiatru. Jak długo przeto
wydzielanie ma miejsce, tak długo tworzy si wiatr.
Ustaje za na skutek odpływu oraz unoszenia si ciepła
coraz wy ej. Wtedy to ozi biona para zg szcza si i po-
wstaje woda81. Gdy zatem chmury gromadz si i za-
trzymuj zimno, wówczas powstaje woda i ozi bia si wy-
ziew suchy. Z tych wła nie przyczyn ustaj wiatry, kiedy
nadchodzi deszcz, padaj za deszcze, gdy ustaj wichry.
Ta sama przyczyna82 decyduje o przewadze wiatrów
wiej cych z południa i północy. Najcz stsze spo ród wia-
trów to wiatr północny i południowy. Tam za nie do-
ciera SÅ‚o ce, ale zbli a si i oddala w nieustannym po-
d aniu ze wschodu na zachód. St d po obydwu stronach