6.2 Funkcja poezji i poety w ¿yciu narodu pozbawionego wolnoœci
"Pieϖ Wajdeloty"
Poezja ma:
byæ pomostem ³¹cz¹cym literaturê klasycystyczn¹ i romantyczn¹
powinna ocaliæ od zapomnienia historii
zagrzewaæ do czynu
przechowywaæ najcenniejsze skarby narodowe
byæ œwiadectwem to¿samoœci narodowej, jest gwarancj¹ jej zachowania
nie ma si³y, która by zabi³a literaturê
ma byæ zdolna do sterowania zbiorow¹ œwiadomoœci¹
oddzia³ywaæ na czytelnika
byæ kluczem do zrozumienia narodowych dziejów
byæ form¹ przetrwania i odnowienia narodu
ukazywaæ dzieje narodu, jego przesz³oœæ i ¿yw¹ tradycjê
musi ³¹czyæ naród by nie by³ podzielony i rozbity
ma budziæ uczucie patriotyczne
byæ adresowana do ca³ego spo³eczeñstwa i zrozumia³a dla wszystkich
byæ pielêgnowana przez naród
byæ przewodniczk¹ narodu
wyra¿aæ uczucia i myœli ca³ego narodu
 
Poeta:
ma do spe³nienia misjê w literaturze jak¹ pe³ni³ Tyrteusz (zagrzewaæ do walki)
³¹czyæ pokolenia ca³ego narodu
spajaæ teraŸniejszoœæ, przesz³oœæ i przysz³oœæ
 
48.6.3 Cechy powieœci poetyckiej
1. Jest kilku narratorów
- narrator autorski, wszechwiedz¹cy, opisuje dzieje Konrada
- narrator, bohater, jest nim Wajdelota w swojej pieœni
- narrator bohater, jest nim Konrad Wallenrod
2. brak chronologii (Wallenroda poznajemy przy wybraniu go na Wielkiego Mistrza, potem jest opisane jego ¿ycie)
3. nastrój tajemniczoœci i grozy
4. egzotyka scenerii odnosi siê do g³êbokiego œredniowiecza
5. obecny jest bohater byroniczny
6. po³¹czone s¹ elementy liryckie, epickie i dramatyczne (do liryki nale¿y "Hymn", do epiki "Pieœñ Wajdeloty", do dramatu pieœñ Aldony z Wallenrodem)
 
48.7 III cz. "DZIADÓW" - DRAMAT NARODOWY OBRAZUJ¥CY DRAMAT NARODU
48.7.1 Spo³eczeñstwo polskie
m³odzie¿
Aresztowania najczêœciej dotycz¹ m³odzie¿y. S¹ oni œwiadomi tego co robi¹, s¹ nieugiêci, wierni idea³om, patrioci, solidarni, zawziêci. Dla niektórych z nich walka sta³a siê czêœci¹ ich ¿ycia. Walcz¹ do koñca. Ich œrodowisko: bohaterskie, ludzie konsekwentnie potwierdzaj¹cy swe idea³y, wartoœci; w rêkach wroga walcz¹ jeszcze bardziej zaciekle, broni¹ polskoœci, sprawy o która walcz¹ i ludzkiej godnoœci. Œrodowisko to jest ukazane w sposób idealistyczny. Ma to uzasadnienie w zasadzie moralnej ® patriota musi znosiæ cierpienie i zachowaæ wiarê w sens tego cierpienia. Dlatego wiêŸniowie nie popadaj¹ w rozpacz, która by³aby zabójstwem dla sprawy.
 
arystokracja
Potomkowie magnatów, którzy w konfederacji targowickiej doprowadzili do rozbiorów. Przyjmuj¹ Rosjan, sytuacjê uwa¿ali za normaln¹, Rosjan nie traktowali jak wrogów, nie zauwa¿ali problemów Polski, zajmowali siê zabaw¹. Nie interesuj¹ siê kultur¹, tradycj¹, nauk¹ polsk¹. Pogardzaj¹ tym co polskie. Mówi¹ o swojej znajomoœci jêzyka francuskiego. Mieszkaj¹c na Litwie dowiaduj¹ siê o losach Polski z gazet francuskich. Arystokracja chce przypodobaæ siê moskalom ® chêæ zysku. Œwiadomie izoluj¹ siê od kultury. S¹ to ludzie pró¿ni, ob³udni. Wolnoœæ ich nie obchodzi bowiem nie czuj¹ siê uwiêzieni. Wszêdzie czuj¹ siê dobrze w gronie ludzi znanych sobie. Kosmopolici - ludzie, którzy nie czuj¹ zwi¹zku ze swoim krajem. Ich zainteresowanie skupia siê na sprawach b³ahych: w³asnej wygodzie, zabawie, flirtów. Chc¹ wejœæ w towarzystwo ludzi obdarzonych du¿¹ w³adz¹. Konformiœci - dostosowuj¹ siê tak do sytuacji aby by³o im wygodnie. Wed³ug arystokracji Polska po rozbiorach zyska³a opiekuna. Uwa¿aj¹, ¿e potrzebuj¹ dworu takiego jak Rosjanie. Sam fakt obcowania z ludŸmi posiadaj¹cymi du¿¹ w³adzê czyni ich nietykalnymi. Uwa¿aj¹ siê za wiod¹cych w narodzie. Megalomani. W sposób bezkrytyczny przejmuj¹ obce wzory. Wystêpuj¹ przeciwko zmianie sytuacji politycznej w Polsce.
 
inteligencja
Przedstawieni negatywnie. Nie spe³niaj¹ swojej roli. Nie pisz¹ utworów, nie zagrzewaj¹ do walki. Literatura nie podtrzymuje œwiadomoœci narodowej (celowo). Zbyt d³ugo trzeba czekaæ na skutki utworów. Literaci uciekaj¹ od aktualnych problemów, od odpowiedzialnoœci. Boj¹ siê pisaæ o teraŸniejszoœci. Nie s¹ silni duchem. Obawiaj¹ siê konsekwencji. Najwa¿niejszy jest dla nich dwór. Maj¹ œwiadomoœæ sytuacji politycznej ale w niej nie uczestnicz¹, uciekaj¹ od wa¿nych spraw narodu. Nie wa¿ne jest przes³anie utworu, ale to czy siê spodoba.
 
kolaboranci
Ludzie ob³udni, dwulicowi. Aby zachowaæ stanowiska gotowi s¹ zniszczyæ innych. Wa¿ne dla nich s¹ dobra materialne, donosiciele, pochlebcy. Zdaj¹ sobie sprawê z w³adzy Nowosilcowa i chc¹, aby ich ochrania³, uprzedzaj¹ jego zachcianki, chc¹ siê zas³u¿yæ. Eliminuj¹ przeszkody. Dzia³aj¹ poprzez zastraszenie, k³amstwo, szanta¿. Interpretuj¹ fakty tak aby im by³o wygodniej.
 
48.7.2 Prometeizm
Konrad ma cechy bohatera mitologicznego. Zosta³ uwiêziony za udzia³ w spisku przeciw carowi. W celi wiêziennej nastêpuje jego przemiana wewnêtrzna. Uwa¿a siê za jedynego, który móg³by byæ przywódc¹ duchowym Polaków. W Wielkiej Improwizacji wzywa Boga na rozmowê. ¯¹da od niego "rz¹du dusz", który poka¿e drogê zbawienia. Dopuszcza siê aktu bluŸnierstwa wobec Boga. Wytyka Mu brak serca i mówi, ¿e jest "tylko m¹droœci¹", nie obchodzi Go los œwiata. Bóg nie umie wskazaæ Polakom drogi do zwyciêstwa, za to Konrad jest do tego zdolny. Chce obwo³aæ siê nowym przywódc¹ duchowym ludzi, których "kocha i za milijony cierpi katusze", gdy¿ tylko one chce przeciwstawiæ siê w³adzy ziemskiej i boskiej.