|
Poza tym dzieci dotknięte tą chorobą można rozpoznać przeprowadzając proste badanie moczu około trzy tygodnie po urodzeniu. Jeżeli do szóstego roku życia, kiedy to mózg jest nieomal w pełni rozwinięty, są one na diecie umożliwiającej kontrolowanie poziomu fenylalaniny w ich organizmie, mają szansę zachować dobre zdrowie i inteligencję.
D upośledzenie KULTUROwo-RODZiNNE. U około dwóch trzecich upośledzonych nie można stwierdzić żadnego uszkodzenia lub choroby, które spowodowałyby upośledzenie. Wydaje się natomiast, że czynniki genetyczne lub środowiskowe przyczyniły się do ich stanu. O takich osobach mówi się, że są upośledzone kulturowo-rodzinnie.
Zdolności poznawcze (ich wskaźnikiem jest iloraz inteligencji) w pewnym stopniu są przekazywane genetycznie. Korelacja ilorazów inteligencji bliźniąt jednojajowych (MZ) wynosi od 0,80 do 0,95, podczas gdy w przypadku bliźniąt dwujajowych (DZ) jest ona znacznie niższa i wynosi od 0,40 do 0,70 (Schartz i Johnson, 1985). Bliźnięta MZ, nawet jeżeli są wychowywane oddzielnie, maj ą bardziej podobne II niż bliźnięta DZ wychowywane razem (Scarr, 1975). W przypadku dzieci adoptowanych wyższa jest korelacja ich II z II rodziców biologicznych (.48) niż adopcyjnych (.19) (Munzinger, 1975). Dane te sugerują, że inteligencja jest częściowo dziedziczona. Ostatnie badania podkreślają, że wiele zaburzeń dotyczących funkcjiowania intelektualnego, w tym upośledzenie umysłowe i autyzm, często powtarzaj ą się w rodzinach (Quay, Routh i Shapiro, 1987). Wynika z tego, że nie musi istnieć specyficzna genetyczna skłonność do upośledzeń umysłowych. Czynniki genetyczne maj ą raczej częściowy wpływ na ogólne zdolności intelektualne.
Niezwykle ważną rolę w rozwoju inteligencji odgrywa środowisko. Czę-
164 • ZABURZENIA WIEKU DZIECIĘCEGO I UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWE
Kftl
(H cn i nh one sto dzieci upośledzone pochodzą z rodzin dotkniętych biedą, rozbitych — od 10 do 30 procent biednych jest upośledzonych (Cytryn i Lourie, 1967). W ogólnej populacji upośledzeni stanowią mniej niż 3 procent. Poziom dobrobytu i klasa społeczna w dużym stopniu determinuj ą rodzaj stymulacji, jakąotrzymujądzieci. Matki z klasy średniej dajądzieciom więcej słownych wyjaśnień na temat sposobów rozwiązywania problemów i częściej chwalą dzieci za rozwiązanie problemu niż matki z niższej klasy (Hess i Shipman, 1965). Taki trening może rozwinąć u dziecka umiejętność wy-
,;,, , ,-,",<" '-, sławiania się, zaś pochwały mogą zwiększyć ich zainteresowanie problemami i pewność siebie podczas ich rozwiązywania.
Matki z klasy niższej częściej rodzą wcześniaki z niską wagą urodze-niową, zaś niska waga przy urodzeniu jest czynnikiem zwiększającym' ryzyko upośledzenia (Kiely, Paneth i Susser, 1981). Poza tym dzieci z klasy niższej są bardziej narażone na niedożywienie, gorszą opiekę zdrowotną i rozmaite choroby dziecięce. Takie środowisko utrudnia pełny rozwój zdolności intelektualnych dziecka.
3socn sin ia'jisb riayJ i leczenie
Trening umiejętności -arbotd m językowych
Edukacja dzieci upośledzonych umysłowo
Dzieci upośledzone umysłowo często mają braki w dziedzinie umiejętności językowych, które stają się widoczne, zanim jeszcze dziecko pójdzie do szkoły. Trening umiejętności językowych musi polegać na tym, że dźwięki są demonstrowane, a dziecko nagradzane za to, że jego mowa jest coraz bardziej podobna do mowy normalnej. Taki trening, niezależnie od tego, czy prowadzony przez profesjonalistów (Baer i Guess, 1971; Garcia, Guess i Brynes, 1973), czy przez rodziców, którzy zostali przygotowani do takiej nauki (Cheseldine i McConkey, 1979), może pomóc dziecku w bardziej skutecznej komunikacji. Metody treningu behawioral-nego są równie skuteczne w uczeniu osób upośledzonych samodzielności (Watson i Uzzell, 1981).
Jak wspomnieliśmy wcześniej, wiele dzieci, szczególnie te upośledzone w stopniu lekkim, nie rozpoznaje się jako wymagające pomocy, dopóki nie pójdą do szkoły. Istnieje jednak ciągły spór o to, jakiego rodzaju pomocy mogą potrzebować. Jedni uważają, że dzieci te powinny uczyć się wspólnie z innymi, w tych samych klasach, ponieważ większość z nich będzie żyć razem z „normalnymi" rówieśnikami. Inni twierdzą, że potrzeby dzieci upośledzonych są tak odmienne, iż dzieci te powinny być uczone oddzielnie, innymi metodami, innym rytmem i w oparciu o inny program. Zgodnie z tym podejściem, nauka dzieci upośledzonych umysłowo przebiega najlepiej, kiedy są one umieszczone w odrębnych instytucjach lub przynajmniej w oddzielnych klasach. Faktem jest, że ani programy integracyjne (mainstreaming), ani segregacja nie okazały się szczególnie skuteczne w uczeniu dzieci upośledzonych umysłowo (Cegelka i Tyler, 1970; MacMillan i Semmel, 1977). Umieszczanie dzieci w specjalnych instytucjach pociąga za sobą także inne szkodliwe konsekwencje, które związane są z warunkami panującymi w ośrodkach dla upośledzonych i z powstającymi tam deficytami edukacyjnymi, które uniemożliwiaj ą potem dzieciom efektywne funkcjonowanie poza zakładem (Ohwaki i Stayton 1978; Birenbaum i Rei, 1979; Chinn, Drew i Logan, 1979).
ZABURZENIA ROZWOJOWE
165
Pytanie o to, jaki sposób uczenia osób upośledzonych umysłowo jest najlepszy, pozostaje więc bez odpowiedzi. Wielu nauczycieli sądzi, że o ile nie okaże się, że dziecko absolutnie nie może funkcjonować w normalnej klasie, powinno tam pozostać zarówno z przyczyn humanitarnych, jak i edukacyjnych.
Opóźniony rozwój
specyficzne zaburzenia rozwoju
• vwama.„js'
Znacznie częstsze niż upośledzenie umysłowe ^specyficzne zaburzenia rozwojowe (specific development disorder), trudności będące odbiciem ogromnych opóźnień w rozwoju. Takie opóźnienie rozwoju dotyczy głównie umiejętności językowych i szkolnych. Specyficzne zaburzenia rozwojowe często pojawiają się razem z innymi trudnościami i mogą tak naprawdę być przyczyną tych trudności.
|
