|
Reprezentują one raczej subkultury mieszczące się w szerszej całości, z którą dzielą wiele zachowań i cech wynikających z użytkowania licznych wspólnych instytucji o podstawowym znaczeniu bytowym, z tożsamości wielu wartości. Podstawę subkultury stanowią tym bardziej kategorie wieku, zawodu, a także klasy społeczne, jakkolwiek odrębność klasowa i stanowa w społeczeństwach o dużym nasileniu antagonizmów klasowych może łączyć się ze znacznymi różnicami kulturowymi. Robotników i burżuazję angielską w połowie XIX w. nazywali dwoma różnymi narodami autorzy o tak odmiennych stanowiskach, jak Fryderyk Engels i Benjamin Disraeli. Nawet i wówczas te dwie antagonistyczne klasy powiązane były jednak znaczną wspólnotą ogólnonarodowej kultury i państwowej organizacji.
60
Socjologia kultury
Wydaje się właściwe pojmować integrację kultury raczej jako proces aniżeli stan przysługujący niezmiennie jakiemuś ściśle określonemu zespołowi ludzkiemu i realizujący się w wyraźnie określonych granicach. Alfred L. Kroeber przyjmował, że wyraźna krystalizacja zespołów właściwości kulturowych cechuje pewne zogniskowane centra kultur, na obrzeżach zaś ich promieniowania zaciera się jednolity charakter konfiguracji cech.
To właśnie zjawisko skłania antropologów do stwierdzenia, że kultury nie mają naskórka, że granice ich są płynne i niejednolite. Wspólnota pewnych wzorów zachowania się może wybiegać daleko poza zakres innych podobieństw. Stwierdzał to także Naroll przy zastosowaniu swojej koncepcji jednostki kulturowej. Poszukując odwzorowania tych właściwości kultury antropologia od dawna używa metafory odwołując się do procesu dyfuzji. Zjawisko to tradycyjnie było rozpatrywane z punktu widzenia wędrujących elementów, oderwanych od pierwotnego źródła i przenoszących się w przestrzeni. Istnieje jednak wiele różnorodnych interpretacji tego procesu.
Uczniowie Fredericka Le Playa i niektórzy przedstawiciele szkoły historycznej oraz antropogeografowie rozpatrywali dyfuzję jako proces wędrówki grup społecznych, których kultura wyniesiona z pierwotnego źródła częściowo się przekształcała w procesie adaptacji do nowych warunków środowiskowych. Część dyfuzjonistów skupiała uwagę na przenoszeniu się w przestrzeni oderwanych elementów lub cech kultury zachowujących zasadniczą tożsamość w nowych układach, do których zostawały one włączone.
Koncepcje oparte na założeniach materializmu historyczni go biorą pod uwagę przede wszystkim zależności procesów dyfuzji od właściwości :ałych społecznych systemów przekazujących i przyjmujących element przemieszczający się w czasie i w przestrzeni geograficznej lub społecznej. Takie ujęcie procesu dyfuzji, umożliwiające jego rozpatrywanie w ramach szerokiej kategorii przeobrażeń czasowo--przestrzennych, pozwala zastosować do tych przeobrażeń ogólniejsze kategorie analityczne wchodzące w zakres teorii rozwoju społecznego. Wiąże się owo ujęcie z ogólną zasadą historyzmu i kładzie nacisk na zmiany funkcji elementów, w których to zmianach wyraża się charakterystyczny przebieg procesu i jego ostateczny rezultat.
Im większe różnice dzielą systemy, pomiędzy którymi dokonuje się dyfuzja, tym głębszych zmian adaptacyjnych wymaga i dokonać musi w przeniesionym elemencie system przejmujący, aby jego włączenie w obręb całości nie wywołało w niej zbyt gwałtownych zmian. Podbój i penetracja kolonizatorska dostarczają przykładów całkowitego rozpadu kulturowych całości poddanych naciskowi bardzo gwałtownej i bardzo szerokiej dyfuzji uniemożliwiającej w samym założeniu działań narzucającego systemu zmiany adaptacyjne w systemie przejmującym.
Koncepcja marksistowskiej teorii rozwoju i integracji społeczno-kukuralnej uzasadnia także zróżnicowane traktowanie przebiegu procesów dyfuzji w zależności od charakteru przemieszczających się elementów, zajmujących! różne miejsca
Integracja kultury
61
w strukturze społeczno-kulturalnej i w procesie jej rozwoju. Mówiąc zwięźle, elementy nadbudowy, a zwłaszcza tej części kultury, która odpowiada świadomości społecznej, przenoszą się łatwiej i wymagają mniej zmian adaptacyjnych, niż elementy, a zwłaszcza całe kompleksy, związane z podstawowymi procesami produkcji i regulacją stosunków produkcyjnych.
|
