normami ustaw,
bądź normami rozporządzeń, mogą kolidować ze sobą dwie normy dwóch rozporządzeń, albo dwie
normy tego samego rozporządzenia. Wtedy nie można zastosować dyrektywy lex superior
odwołującej się do kryterium hierarchicznego. Normy zostały wydane w różnym czasie, wtedy da
nam to możliwość posłużenia się regułą kolizyjną lex posterior derogat legi priori, czyli norma
ustanowiona później uchyla moc wiążącą normy ustanowionej wcześniej. Wtedy będzie
obowiązywała norma późniejsza, tak będzie w aktach wydanych w różnym czasie, ale może być
tak, że będą kolidowały ze sobą normy zawarte w jednym akcie. Wówczas będziemy mieli obie
normy wydane w tym samym czasie, ale nie będziemy mogli zastosować reguły opartej na
następstwie czasowym, wtedy być może będzie pomiędzy nimi różnica mimo że będą sprzeczne,
w sposobie sformułowania, tzn. w treści, jedna będzie normą ogólną, formułującą pewną zasadę,
a inna będzie normą szczególną. Jeżeli będą kolidowały, to na zasadzie lex speciali derogat legi
generali, będzie obowiązywała ta szczególna. W każdym przypadku, każda z tych reguł prowadzi
do stwierdzenia że jakaś norma obowiązuje, a jakaś inna nie obowiązuje. Reguły lex posterior i lex
speciali mogą same ze sobą wejść w kolizje. W sytuacji kiedy z jednej strony mamy do czynienia
z normą późniejszą i ogólną, a z drugiej strony z normą wcześniejszą i szczegółową. W takiej
10
sytuacji zastosowanie reguły lex posterior derogat legi priori, czyli norma późniejsza uchyla normę
wcześniejszą, powinniśmy uznać, że obowiązuje późniejsza, ale na podstawie reguły lex speciali
czyli norma szczegółowa uchyla normę ogólną, powinna zostać zastosowana szczegółowa, która
została wydana wcześniej, a na podstawie innej reguły, że obowiązuje norma ogólna, bo została
wydana później. To prowadzi do sytuacji, w której nie możemy jednoznacznie określić, która z tych
dwóch kolidujących norm obowiązuje. Stąd też jest metaderektywa, metareguła kolizyjna, która
odnosi się do reguł kolizyjnych i która mówi lex posterior generali non derogat legi priori speciali,
czyli norma późniejsza główna nie uchyla normy wcześniejszej szczegółowej, a zatem obowiązuje
wcześniejsza szczegółowa. Ta reguła wprowadza nam hierarchie, : po pierwsze, najistotniejsze
kryterium to kryterium hierarchiczne, na którym opiera się reguła lex superior, po drugie ta reguła
przesądza o tym że ważniejsze jest kryterium treściowe. Po trzecie kryterium czasowe. Derogacja
dorozumiana jest formalna, czyli nie odbywa się poprzez przepis ustanawiający klauzulę
derogacyjną w tekście prawnym, ale poprzez odpowiednie reguły wypracowane przez praktyke
prawniczą. Pewnego rodzaju swoistymi regułami pozwalającymi na ustalenie obowiązywania są
tzw. Przepisy przejściowe, bądź intertemporalne, czyli między czasowe. Są to przepisy, które się
formułuje wówczas kiedy wprowadza się nową regulację intertemporalną. Typowym przykładem
przepisu międzyczasowego jest standardowa reguła przepisu karnego, w razie wątpliwości, czy ma
być stosowane prawo dotychczasowe czy kodeks karny, stosuje się kodeks karny. Innym typem
tego rodzaju reguł pozwalających na ustalenie obowiązywania jest tzw. Reguła lex misior. Ta
zasada zazwyczaj formułowana jest w obrębie regulacji karnej, stwierdza tak: jeżeli w czasie
orzekania, obowiązuje ustawa inna, niż w czasie popełnienia przestępstwa stosuje się ustawę nową,
jednakże należy stosować ustawę obowiązującą, poprzednią jeżeli jest ona względniejsza
(łagodniejsza) dla sprawcy. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie
popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą,
poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla sprawcy. „Zasada miłosierdzia” obowiązuje o ile nie
jest surowsza dla sprawcy, czyli zasady prawa karnego zmierzają raczej w kierunku ochrony prawa
jednostki wobec państwa.
Przejdźmy do omówienia trzeciego kryterium, otóż trzecie kryterium, kryterium hierarchiczności.
Norma jakaś obowiązuje jeśli nie jest sprzeczna z norma wyższą. Stąd też to kryterium, że norma
nie jest sprzeczna z normą wyższą wyodrębnia się w postaci pewnego odrębnego kryterium.