116 Na temat sylwetki Reghiniego zob. m.in. Zolla, 1992. Na marginesie warto też dodać, że wspomniany tu „Atanór" nosił podtytuł „Rivista di Studi Iniziati-ci".
117 Evola, Il Cammino, s. 90.
118 Biografia, 1985, s. 358, 359.
119 Evola, Il Cammino, s. 91, 92.
120 Comin, 1985, s. 90, 91.
Julius Evola - zarys biograficzny 93
121 Ważnym świadectwem tych czasów i specyficznego klimatu owego środowiska
stała się powieść Sibilli Alerano - Arno, dunque sono (Milano 1927, Mondadori). Jako przyczyny rozejścia się wymieniane są powody osobiste, a także przynależność Reghiniego do masonerii.
1 2 2 Biografia, 1985, s. 359.
1 2 3 Biografia, 1985, s. 359, 360.
1 2 4 Nie da się tu jednak wykluczyć dość makiawelicznego zamiaru, jakim kierował
się reżym (Giuseppe Bottai był w końcu bliskim współpracownikiem Mussoliniego,
a następnie ministrem), publikując książkę w jednym ze swoich ważnych pism programowych, a następnie godząc się na jej powtórne ogłoszenie w formie druku zwartego.
Imperialismo pagano byłby tedy adresowany, gdyby przyjąć taką interpretację, do Watykanu -jako ostrzeżenie, że akt Koncyliacji jest wyrazem dobrej woli reżymu, który zawsze, w przypadku jakichś napięć czy trudności, może zwrócić się zupełnie ku swoim
żywotnym treściom neopogańskim. Ostatecznie w Rzymie trudno było jednak - mimo
rozległych tradycji rodzimego antyklerykalizmu - rzucić hasło Los von Rom! i wybrać drogę zbliżoną do niemieckiej propozycji „etnicznej" w obu jej wariantach: neopogańskim, w którym kult Wotana miał wyprzeć kult Jezusa (jak. to głosili np. Richard Wagner, powieściopisarz Felix Dahn oraz „narodowi filozofowie" - Julius Langbehn, Paul de Lagarde i Gustav Freussen), albo odromanizowanym i odjudaizowanym,
skupionym na postaci „aryjskiego" Jezusa, Jezusa-nordyka (jak chciał Związek Niemieckich Chrześcijan). Na dodatek antyklerykalizm włoski miał swe źródła w liberalizmie
- zarówno konserwatywnym, jak i lewicowym, podczas gdy zmitologizowany w mus-
soliniańskiej ideologii „lud" był przywiązany na ogół do swoich katolickich tradycji.
1 2 5 Nota biograficzna wydawcy do Metafisica del sesso.
1 2 6 Określenie to nie oznacza tutaj, jak to zazwyczaj bywa w polskim piśmiennictwie, amerykańskiego nurtu modernizmu katolickiego, lecz liberalny kapitalizm amerykański i zrośnięty z nim styl życia i kultury. W podobnym do evolianskiego sensie, choć traktując go przede wszystkim jako antyslawizm i antyrusycyzm, ujmuje „dziś amerykanizm" wspomniany S. Prokofiew (Prokofiew, 1995, s. 317-318 i passim).
1 2 7 Kontynuacją tegu tematu i tego ujęcia był również późniejszy artykuł pt.
Bolscevismo e quinto stato, „Lo Stato", 1942, nr 9.
1 2 8 Cyt. za Biografia, 1985, s. 360.
1 2 9 Praca spotkała się z natychmiastową aprobatą René Guenona, który przeczytał
ją jeszcze „w szczotkach", przesłanych mu przez Evolę
1 3 0 Evola, Rivolta, s. 12.
1 3 1 Biografia, 1985, s. 361.
1 3 2 Tamże.
1 3 3 Nie sposób nie wspomnieć w tym kontekście narodzin, kilka lat wcześniej,
międzynarodowego ruchu gralicznego: „Współczesny ruch graliczny w świecie związany
jest przede wszystkim z objawieniem Abdrushina opublikowanym w Niemczech w 1928
roku; miał je otrzymać w Kryształowym Pałacu Św. Graala. Objawienie dotyczy budowy
Kosmosu, miejsca w nim człowieka i Ducha, sposobów uzyskiwania wyższej świadomości i jest podobne w treści do innych współczesnych teozoficznych i samorealizacyjnych doktryn. Związana z tym objawieniem wspólnota Graala [Stowarzyszenie Graala
- Z.M.] hczy dziś w świecie około 9 tysięcy członków, najwięcej w Niemczech"
(Pawluczuk, 1998, s. 203).
94 Mity tradycjonalizmu integralnego
134 Zob. Pauwels, Bergjer, 1963, s. 371 i n.
135 Stworzony w 1927 roku przez Corneliu Z. Codreanu ruch paramilitarny Żelazna
Gwardia (Legion Michała Archanioła) był politycznym przejawem neognostyckiego
kosmizmu i odwoływał się do „Wielkiej Tradycji Dackiej". Wspierając się na nacjonalizmie, mistycyzmie i rytualizmie oraz ewokując swoistą „kulturę śmierci", kierował się tedy dualistycznym, manichejskim pragnieniem i przedstawiał swoje zadanie jako walkę
o zwycięstwo Dobra nad Złem, Światła nad Ciemnością, Kosmosu nad Chaosem.
W ideologii i praktyce legionistów, zwłaszcza w specyficznym rytualizmie, mieszały się elementy chrześcijańskie i pogańskie (kult solarny i oddawanie czci słońcu wyciągniętą dłonią, kult ziemi i przodków, wzywanie duchów poległych członków organizacji itp.).
Sam Codreanu pozostawał w napiętych stosunkach z rumuńską Cerkwią prawosławną
(zob. m.in. Fiore, 1986; Die Mitte, 1984). Znamienne, że katolicki zakonnik, o. Maciej Bielawski, wicedyrektor Rumuńskiego Kolegium Greko-Katolickiego „Pro Romeno"
w Rzymie, w napisanej w 1996 roku przedmowie do książki Eliadego Rumuni zawarł taką opinię: „Jedną z formacji, której na sercu leżało duchowe odrodzenie narodu, byli na
przykład tzw. Legioniści, z którymi był związany także Mircea. Jak wiadomo, u »Legionistów« w późniejszym okresie ich rozwoju obok tendencji »religijno-mistycznych«
pojawiły się znamiona fanatycznego nacjonalizmu i ideologiami, czego przykładem
może być zamach na znanego historyka N. Jorga [sic!]. Tego typu tendencje przesądziły także o późniejszym losie »Legionistów« - nade wszystko w okresie komunizmu byli oni
masowo prześladowani, więzieni, torturowani i mordowani. Nadto ich historia, a więc
i interpretacja złożonego »fenomenu Legionu Michała Anioła« [sic! - Z.M.], została nakreślona w świetle (lub raczej w cieniu) owych tendencji i z właściwą dla systemu
totalitarnego komunizmu jednostronnością. Zarzuty oczywiście nie ominęły i samego
Eliadego. Dziś sam fenomen »Legionistów« [...] czeka na swoje zrozumienie, interpretację i ocenę. Nie zmienia to jednak w niczym faktu, iż Eliade przynależał do grupy, rozciągającej się i poza »Legion«, która poszukiwała i przyczyniała się do duchowego
wzrostu narodu" (M. Bielawski, Wprowadzenie, Eliade, 1997, s. 110). Oto przykład wzorcowej niemal sztuki przekształcania kata w ofiarę (nie przestał nim wszak być tylko z racji swoich późniejszych klęsk i cierpień). Co zaś do samej książki Eliadego, Rumuni, napisanej w Portugalii w 1943 roku, warto z niej zacytować takie choćby passusy:
„Rumuni są potomkami dwóch wielkich ludów starożytnyh: Geto-Daków i Rzymian.
Getowie, zwani przez Rzymian Dakami, pochodzą z wielkiej rodziny trackiej, głęboko