|
Chociaż będą
się one zgadzały z tym,
że identyczne (pod
względem długości
- przyp. tłum.) rzędy że-
tonów (a) zawierają taką
samą ich liczbę, dają się
one jednak tatwo oszu-
kać: zwiększenie odstę-
pów pomiędzy żetonami
znajdującymi się w jed-
nym szeregu (b) powo-
duje zmianę w dokony-
wanej przez nich ocenie
ilości; twierdzą one, że
dłuższy rząd zawiera
więcej żetonów.
290 Rozdział 7. Średnie dzieciństwo
OPERACJE KONKRETNE Pojawiają się pomiędzy 7. a 11. rokiem życia i stanowią,
według Piageta, trzecie stadium rozwoju poznawczego. Dzieci mogą teraz myśleć
o własnym środowisku bardziej logicznie i wykonywać operacje umysłowe, które
poprzednio mogły przeprowadzać jedynie „fizycznie". Co ważniejsze, operacje
konkretne stanowią stadium, w którym dzieci zaczynają rozumować logicznie. Stają się
zdolne do formułowania planu poprzedzającego przebieg działania (Gauvain, 1992).
Nadal istnieją reguły logiki pozostające poza zasięgiem możliwości intelektualnych
dzieci, w tym okresie nie zdarza się już jednak, by dzieci sprawiały wrażenie, że
rozumieją coś, aby po chwili ujawnić, iż nie rozumieją tego (Sigelman i Waitzman, 1991).
Doświadczenia ze szkoły podstawowej w znacznej mierze przyczyniają się do
aktywowania zdolności poznawczych. Na przykład ćwiczenia matematyczne, takie jak
liczenie, manipulowanie i grupowanie, pomagają rozwijać operacje umysłowe od-
wracalności, szeregowania i stałości (Schulman, 1991; Tocci i Engelhard, 1991).
Projekty badań społecznych, naukowych i z dziedziny literatury uczą procedur
- sposobów postępowania mających na celu systematyczne zbieranie danych. Jeden
z nurtów badawczych wskazuje, w jaki sposób opisane powyżej aspekty zdolności
poznawczych ulegają w wieku szkolnym doskonaleniu (Mitchell i Robinson, 1992;
Moore i inn., 1991; Sodian, Zaitchik i Carey, 1991; Spinillo i Bryant, 1991). W miarę
uczenia się przez dzieci doceniania pomysłów, uczuć i opinii innych osób wzrasta też
społeczne poznanie (Dunn, 1991; Pillow, 1991).
Chociaż dzieci mogą zrozumieć konkretne właściwości obiektów, ciągle nie potrafią
pojąć abstrakcji. Jak sugeruje sama nazwa tego stadium, dziecięce myślenie jest
ograniczone do tego, co jest bezpośrednio doświadczane i fizyczne5. A zatem dzieci
nie mogą dogłębnie analizować swoich myśli ani myśleć o przyszłych problemach.
Chociaż potrafią na podstawie tego, co widzą, wnioskować o tym, co jest, nie są
w stanie wyobrażać sobie tego, co może być. Innymi słowy, ich myślenie jest
ograniczone do tu i teraz.
Stałość. Dzieci mogą teraz rozumieć pojęcie stałości, które przysparzało
im poważnych trudności podczas wcześniejszych stadiów rozwojowych, a które
oznacza, że bez względu na zmiany zachodzące w zewnętrznym, fizycznym
wyglądzie substancji, jej ilość lub masa pozostaje taka sama. A zatem nawet
jeśli zmienia się rozmieszczenie substancji, zachowuje ona swoje pierwotne wła-
ściwości.
Przed osiągnięciem tego stadium zrozumienie, w jaki sposób ta sama rzecz może
przybierać zróżnicowany wygląd, sprawia dzieciom kłopot. Przypomnijmy sobie
problemy, jakie miały dzieci z określeniem liczby kulek w zróżnicowanych pod
względem wysokości naczyniach. Przyczyną tych trudności była nie tylko centracja,
ale także kłopoty ze zrozumieniem, iż dana rzecz może się zmienić tylko pod
względem jednej, zewnętrznej cechy bez równoczesnej zmiany innych jej właściwo-
ści. Podobnie dzieci będą się zgadzać, że dwie kulki plasteliny są równe pod
względem wielkości czy masy wówczas, kiedy mają one podobne kształty. Ale jeśli
jedna z kulek zostanie spłaszczona, dziecko będzie sądziło, że spłaszczona kulka
jest większa, ponieważ jest dłuższa (lub że okrągła kulka zawiera więcej plasteliny,
ponieważ jest grubsza). Chociaż młodsze dzieci potrafią porównywać podobne,
charakterystyczne cechy dwóch obiektów, jednak mają trudności z wyjaśnianiem tych
fizycznych zmian.
W okresie średniego dzieciństwa dzieci mogą już wyciągnąć wniosek, że substancja
pozostaje taka sama pomimo zmian dokonywanych w jej wyglądzie zewnętrznym.
A zatem nauczyły się one decentracji oraz „odwracania" swoich operacji umysłowych.
|
