Białka związane z cząsteczkami kwasów rybonukleinowych stańowią również bardzo liczną grupę antygenów jądrowych. Duże znaczenie w diagnostyce, ma * W opracowaniu zastosowano niektóre ogólnie przyjęte określenia i skróty angielskię. 4* wykrywanie przeciwciał przeciw antygenowi Sm (ang. Soluble Macroglobulin) który jest kompleksem białek związanych z małymi RNA - U 1, U2, U4, U6 i US oraz przeciwciał przeciw (U1) RNP, antygenom Ro (SS-A) i La (SS-B). Przeciwciała przeciwjądrowe wykrywa się wieloma metodami. Najczęściej badanie rozpoczyna się od oznaczenia ich obecności metodą immunofluorescencji pośredniej. Zasada badania polega na wiązaniu przez jądra komórek substratu, przeciwciał zawartych w danej surowicy. Kompleks powstały między antygenem jądrowym a, przeciwciałem wiąże następnie surowicę przeciwglobulinową znakowaną związkiem fluoresceiny, powodując świecenie jąder w mikroskopie fluorescencyjnym (ryc. 5.2). Źródłem antygenu może być skrawek tkanki zwierzęcej bogatej w jądra komórkowe (np. wątroba lub nerka szczura) lub komórki pochodzące z hodowli (np. ludzkie limfocyty, komórki nowotworowe Hep-2), mające szczególne cechy antygenowe. Preparat inkubuje się z badaną surowicą rozcieńczoną w postępie geometrycznym 1:10, 1:20, 1:40..., a następnie po wypłukaniu - z surowicą przeciwglobulinową. Za wynik dodatni przyjmuje się świecenie jąder substratu w mianie powyżej 1:20. Rozróżnia się 4 typy świecenia: obwodowy, plamisty, homogenny i jąderkowy (ryc. 5.3). Świecenie obwodowe spowodowane jest obecnością przeciwciał przeciw DNA, plamiste - przeciwciał przeciw antygenom związanym z rybonukleoproteinami, homogenny typ świecenia wywołują przeciwciała przeciw DNA, DNP i histonom, typ jąderkowy - przeciwciała swoiste dla antygenów jąderkowych. Pośrednią metodą wykrywania przeciwciał przeciw DNP jest oznaczanie komórek LE. Metoda opiera się na tzw. zjawisku LE (nazwa pochodzi od określenia choroby: Lupus erythematosus - toczeń rumieniowaty), zachodzącym in vitro podczas inkubacji leukocytów z surowicą zawierającą te przeciwciała (ryc. 5.4). Pod wpływem przeciwciałjądra leukocytów stopniowo pęcznieją, ich struktura staje się homogenna, otoczka cytoplazmatyczna jest coraz bardziej napięta i w końcu pęka, uwalniając masę jądrową w postaci tzw. ciałka LE, czyli ciałka hematoksylinowego. W obecności dopełniacza ciałka LE są fagocytowane przez ocalałe granulocyty lub powodują ich skupianie się w postaci rozet. Leukocyty zawierające sfagocytowane ciałka LE noszą nazwę komórek LE (ryc. 5.5). Komórki te można oznaczać kilkoma metodami. Najczęściej stosuje się metodę bezpośrednią, w której inkubuje się surowicę chorego z jego własnymi leukocytami. Reakcję ułatwia ich mechaniczne uszkodzenie (przetarcie przez sito). Z uzyskanego po odwirowaniu "kożuszka" leukocytów wykonuje się rozmazy, które po wybarwieniu metodą May-Grunwalda-Giemsy ocenia się pod immersją, określając liczbę komórek LE na 500 granulocytów. Obecność w preparacie liczby przekraczającej 10/500 komórek LE jest wynikiem dodatnim. Niektóre antygeny można wyekstrahować z jąder komórkowych tkanek zwierzęcych (grasica) za pomocą buforów izotonicznych. Noszą one nazwę rozpuszczalnych antygenów jądrowych (Extractable Nuclear Antigens = ENA). Do grupy tej należą rybonukleoproteiny, a także niektóre antygeny związane z chromatyną - Ku, PCNA, białko centromeru, antygen Scl-70. Przeciwciała przeciw ENA można wykrywać metodą immunodyfuzji, immunoelektroforezy przeciwprądowej, immunofluorescencji. Najbardziej precyzyjne oznaczenia przeprowadza się metodą "immunoblottingu" i ELISA. 5.5.3. PRZECIWCIAŁA PRZECIW FOSFOLIPIDOM Przeciwciała skierowane są przeciw fosfolipidom o ujemnym ładunku elektrycznym. Należą do nich przeciwciała przeciw kardiolipinie (difosfatydyloglicerol), a także tzw. antykoagulant toczniowy o swoistości związanej m.in. z epitopami fosfatydyloseryny i fosfatydyloinozytolu. Przeciwciała przeciw fosfolipidom wykrywa się głównie metodą ELISA. Przeciwciała przeciw kardiolipinie powodują "fałszywie dodatni" wynik odczynu Wassermanna, w którym antygenem jest kardiolipina, a który często
|