|
0
1. Reformacja
Powst;
Du¿e znaczeni*
nej mia³a Reformacje
³aciñskiego. By³ to r
giej po³owy XIV wie
kryzysu i przemian,
rozbicia i powstania
zarówno w sporach
stosowaniu siê inst;
typu gospodarki to^
papiestwa, którego
Miasta sta³y siê oœ
Stosunek hierarchi
bierny. Wytworzy³a
a ofert¹ duchowieñ
stawacYi religijny cl
i XVI wieku. Rozw
czesne], devotio nu
osobistym prze¿y\
wychodzi³ on napi
W tych tocz¹
koñca œwiata (bez:
cieli szuka³o mo¿1
. -
"Wittenberdzi
odpustów Luter
ostatecznego ze
papie¿ Leon X r
w Europie. W <
rozbicia. Rozpoi
niem siê nowyc
anglikanizmu,
Nic wiêc dziwnego, ¿e inne narody maj¹ nas za
l;- siê ucz¹'
rzyñców.
Wychowanie Sebastian Petrycy zaj¹³ siê jako pierwszy w Polsce próbie-
dziewcz¹t niem wychowania dziewcz¹t. Nie by³ tu jednak oryginalny.
: dzi³ za Arystotelesem, ¿e kobiety nie s¹ zdolne poj¹æ ¿adnej dzie
l dziny wiedzy. Ale z drugiej strony by³ zdania, ¿e wychowaniu
• dziewcz¹t powinno siê poœwiêciæ wiêcej uwagi ni¿ wychowaniu
\ ch³opców. Program wychowania dziewcz¹t nale¿y jednak ograni-
i czyæ do wpajania dobrych obyczajów i nauki zwyk³ych robót rêcz-
j nych. Pomija wychowanie umys³owe i fizyczne kobiet. Jeœli cho-
j dzi o dziewczêta, zaleca pracowity, cichy i spokojny ich ¿ywot
j w domu. "Panny -jak pisze - maj¹ byæ nie pró¿nuj¹ce, ale
i robotne, nie pró¿nuj¹ce, aby siê mog³y doma ³acno osiedzieæ".
Szkol¹ klasztorna
maj¹ nas za barba-
IX. Reformacja
1. Reformacja jako ruch religijny i spo³eczny. Powstanie nowego szkolnictwa
Du¿e znaczenie dla rozwoju szkolnictwa i myœli pedagogicz- Reformacja nej mia³a Reformacja, bêd¹ca rezultatem kryzysu chrzeœcijañstwa ³aciñskiego. By³ to ruch religijny i spo³eczny. Pocz¹wszy od drugiej polowy XIV wieku Koœció³ wszed³ w fazê pog³êbiaj¹cego siê kryzysu i przemian, które w konsekwencji doprowadzi³y do jego rozbicia i powstania wyznañ protestanckich. Przyczyny tego tkwi³y zarówno w sporach doktrynalnych, jak i trudnoœciach w przystosowaniu siê instytucji koœcielnych do rozwijaj¹cej siê nowego typu gospodarki towarowo-pieniê¿nej . By³ to tak¿e czas kryzysu papiestwa, którego wyrazem by³a schizma zachodnia (1378-1409). Miasta sta³y siê oœrodkami fermentu umys³owego i religijnego. ~ • Stosunek hierarchii i duchowieñstwa do tych przemian by³ raczej bierny. Wytworzy³a siê przepaœæ miêdzy oczekiwaniami wiernych a ofert¹ duchowieñstwa. Zaznaczaj¹ce siê od dawna ró¿nice w postawach religijnych ludzi osi¹gnê³y swój szczyt na prze³omie XV i XVI wieku. Rozwija³ siê wspomniany ju¿ nurt pobo¿noœci nowoczesnej, deuotio moderna, bardziej indywidualnej, polegaj¹cej na osobistym prze¿ywaniu wiary. W niektórych swoich aspektach wychodzi³ on naprzeciw Reformacji.
W tych to czasach niepewnoœci, oraz szerz¹cych siê przepowiedni koñca œwiata (bezskutecznie zakazanych w 1516 roku) wielu myœlicieli szuka³o mo¿liwoœci uzdrowienia stosunków panuj¹cych w Koœciele. Jednym z nich by³ Marcin Luter. W momencie og³aszania w Wittenberdze w 1517 roku swoich 95 tez do dyskusji w sprawie odpustów Luter nie mia³ jeszcze zamiaru zerwania z Koœcio³em. Do ostatecznego zerwania z Rzymem dosz³o dopiero w 1521 roku, gdy papie¿ Leon X rzuci³ na niego kl¹twê. Tak rozpoczê³a siê Reformacja w Europie. W dziejach chrzeœcijañstwa zachodniego nasta³a era rozbicia. Rozpoczê³y siê krwawe wojny religijne, zakoñczone utrwaleniem siê nowych wyznañ protestanckich: luteranizmu, kalwinizmu, anglikanizmu, antytrynitaryzmu i innych.
112
XV-XVII wiek
Spalenie bulli papieskiej
Systemy
wychowawcze
i szkolne
Kola katechizmów
CATECHI-
SMVS CATHOLP CORVM, NVNC PRI³
*cr* (Jafar. Mc-icjt. ej/W/J.
CRACOYIAE,
In Ojf/a/ifl M-utiti i>Lewxfo
P. Kanizego
Reformacja mia³a powa¿ne konsekwencje w dziedzinie szkolnictwa i wychowania. Ka¿de wyznanie d¹¿y³o do wychowania i wykszta³cenia spo³eczeñstwa w duchu swojej ortodoksji. Tworzy³o odrêbny system wychowawczy i szkolny, dostosowany do w³asnych potrzeb i oparty na odmiennych zasadach teologicznych. Dok³adne sprecyzowanie i opublikowanie przez wyznaniowe wspólnoty protestanckie oraz Koœció³ katolicki w³asnych wyznañ wiary wywar³y bezpoœredni wp³yw na programy szkolne. Chêæ jak najskuteczniejszego oddzia³ywania i uœwiadomienia religijnego spo³eczeñstw powoduje rozkwit metod nauczania, czêsto bardzo do siebie podobnych. Potrzeby te najpierw zrodzi³y siê w obozie protestanckim. Podstaw¹ nauczania religii, a poniek¹d tak¿e nauczania w ogóle, sta³ siê katechizm, czyli zwiêz³e przedstawienie zasad wiary danego wyznania. W szkolnictwie pocz¹tkowym katechizm by³ czêsto jedynym podrêcznikiem. Pierwszy katechizm napisa³ Marcin Luter w 1529 roku. S³ynne by³y wielokrotnie wydawane i przerabiane katechizmy katolickie jezuitów: Piotra Kanizego i Roberta Bellar-mina, a zw³aszcza katechizm rzymski wypracowany przez sobór trydencki i opublikowany w 1566 roku, który by³ powielany w ró¿nych wersjach a¿ do XX wieku. Nauka katechizmu bêdzie mia³a nawet szersze znaczenie. Powsta³ bowiem specjalny typ homiletyki - kazania katechizmowe. Od drugiej po³owy XVI wieku katechizm by³ (za przyk³adem jezuitów) recytowany w ka¿dym katolickim
113
IX. Reformacja
XV-XVII wiek
w dziedzinie szkol-• wychowania i wy-oksji. Tworzy³o od-wany do w³asnych icznych. Dok³adne we wspólnoty pro-añ wiary wywar³y ak najskuteczniej-) spo³eczeñstw po-) do siebie podob-ie protestanckim, auczania w ogóle, isad wiary danego izm by³ czêsto je-sa³ Marcin Luter me i przerabiane i Roberta Bellar-vany przez sobór powielany w ró¿-mu bêdzie mia³a iy typ homiletyki wieku katechizm œdym katolickim
koœciele parafialnym w celu przyswojenia wiernym rudymentów
wiary.
Nawi¹zuj¹c do tych przemian i odwo³uj¹c siê do humanizmu nowy typ szko³y œredniej bêdzie mia³ równie¿ wyraŸnie wyznaniowy charakter. Problemami szkolnictwa interesowali siê reformatorzy religii, jak Marcin Luter, Filip Melanchton, Jan Kalwin i inni. Okreœlali oni cele wychowania w nowym duchu i opracowywali zgodnie z nimi programy szkolne.
2. Marcin Luter i jego stosunek do szkó³
|
