Postêpowanie o uznanie lub wykonanie zagranicznego orzeczenia..
Po stwierdzeniu wykonalnoœci orzeczenie s¹du zagranicznego powinno byæ ju¿ traktowane ³¹cznie z postanowieniem o wykonalnoœci. Przez stwierdzenie wykonalnoœci orzeczenie zagraniczne staje siê tytu³em egzekucyjnym, podlegaj¹cym wykonaniu w Polsce i s¹d polski powinien daæ temu jednoznaczny wyraz w swoim postanowieniu o wykonalnoœci. W przepisach k.p.c. mowa jest wprawdzie o postanowieniu o wykonalnoœci, jednak¿e oznacza to, ¿e chodzi o akt stwierdzaj¹cy wykonalnoœæ orzeczenia zagranicznego s¹du.
Stwierdzenie wykonalnoœci orzeczenia zagranicznego mo¿e obejmowaæ zarówno ca³e orzeczenie s¹du zagranicznego, jak i jego czêœæ. W tym ostatnim wypadku mo¿e to byæ wynikiem zakresu rozpoznanego odpowiedniego wniosku wierzyciela, którym s¹d jest zwi¹zany bez wzglêdu na charakter sprawy, jak i rezultatem tego, ¿e tylko czêœæ orzeczenia s¹du zagranicznego mo¿e byæ w Polsce wykonana45. U podstaw takiego rozstrzygniêcia mo¿e le¿eæ zastosowanie klauzuli porz¹dku publicznego. Niezale¿nie od tego mo¿e chodziæ o ewentualne „przystosowanie" treœci zagranicznego orzeczenia pod wzglêdem wykonalnoœci do form egzekucyjnych, jakie przewiduje prawo polskie.
Mo¿liwe wydaje siê w szczególnoœci dokonanie pewnych zmian w badanym orzeczeniu, takich, które nie wp³ywaj¹ na merytoryczne rozstrzygniêcie. Chodzi tu o zmiany, które u³atwi³yby i usprawni³yby wykonanie konkretnego orzeczenia w Polsce, a wiêc np. w wypadku wniosku d³u¿nika mo¿liwe by³oby ustalenie terminów p³atnoœci lub roz³o¿enie nale¿noœci na raty.
Orzeczenie o stwierdzeniu wykonalnoœci w Polsce orzeczenia s¹du zagranicznego ma zatem charakter konstytutywny, tworzy bowiem nowy stan prawny, który bez wydania tego orzeczenia nie móg³by powstaæ. Deklaratywny skutek ma natomiast postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalnoœci46.
3.9. Na postanowienie o wykonalnoœci, wydane po przeprowadzeniu obligatoryjnej rozprawy, przys³uguje za¿alenie. Postanowienie to jest postanowieniem koñcz¹cym postêpowanie w sprawie i dlatego nale¿y dopuœciæ mo¿liwoœæ wniesienia od niego kasacji. W poprzednim stanie prawnym, nie ulega³o w¹tpliwoœci, ¿e na postanowienie o wykonalnoœci (zarówno pozytywne, jak i negatywne — oddalaj¹ce wniosek) przys³ugiwa³a — na zasadach ogólnych — rewizja nadzwyczajna. Obecnie równie¿ na ogólnych zasadach (art. 13 § 2 k.p.c.) dopuszczalne jest wniesienie kasacji.
Kodeks nie reguluje kwestii, za pomoc¹ jakiego œrodka prawnego podlega zaskar¿eniu orzeczenie s¹du polskiego w czêœci dotycz¹cej uznania skutecznoœci orzeczenia s¹du zagranicznego (w sytuacji wskazanej w art. 1151 § l zd. drugie),
45 Zob. K. Piasecki, Skutecznoœæ i wykonalnoœæ..., s. 120 i W. Skierkowska, Miêdzynarodowe..., s. 168.
46 Por. tak¿e orzecz. SN z 27 grudnia 1977 r., IV CZ 146/79, OSNCP 1980, nr 5, póz. 104.
3. Tryb postêpowania 405
wed³ug zaœ art. 1148 § 3 k.p.c. w tym zakresie przys³ugiwaæ powinna apelacja. Wydaje siê jednak, ¿e skoro ustawodawca podda³ tak¹ sytuacjê kognicji s¹du stwierdzaj¹cego wykonalnoœæ, to obejmuje to równie¿ zakres mo¿liwych œrodków odwo³awczych. Oznacza to, ¿e jeœli osoba zainteresowana skar¿y jednoczeœnie postanowienie s¹du polskiego zarówno w czêœci dotycz¹cej stwierdzenia wykonalnoœci orzeczenia zagranicznego, jak i w czêœci dotycz¹cej uznania skutecznoœci — powinna wnieœæ œrodek odwo³awczy w postaci za¿alenia. Dyskusyjne mo¿e byæ natomiast, który œrodek jest w³aœciwy w wypadku zaskar¿enia orzeczenia s¹du polskiego tylko w czêœci dotycz¹cej uznania skutecznoœci. Zdaniem K. Piaseckiego, skar¿¹cy powinien w takiej sytuacji wnieœæ apelacjê47.
3.10. W re¿ymie kodeksowym uprawomocnienie siê postanowienia o wykonalnoœci stanowi podstawê do nadania orzeczeniu zagranicznemu klauzuli wykonalnoœci. Bêd¹ tu mia³y odpowiednio zastosowanie przepisy art. 776 i nast. k.p.c. W art. 1153 § 3 u¿yto zwrotu „s¹d wojewódzki (obecnie okrêgowy) nada orzeczeniu [...] klauzulê wykonalnoœci". Z unormowania tego mo¿e wynikaæ, ¿e s¹d polski w ka¿dym wypadku z urzêdu nadaje zagranicznemu tytu³owi egzekucyjnemu klauzulê wykonalnoœci, by w ten sposób sta³ siê tytu³em wykonawczym. Wniosek taki by³by jednak zbyt daleko id¹cy. W art. 1151 § 3 k.p.c. brak jest bowiem s³owa „z urzêdu", st¹d te¿ s¹dziæ nale¿y, ¿e nadanie klauzuli mo¿e nast¹piæ w tych sprawach na wniosek wierzyciela. Jak ju¿ wspomniano, na podstawie art. 782 k.p.c., nale¿y przyj¹æ, ¿e s¹d czyni to jednoosobowo. Tytu³owi wydanemu w postêpowaniu, które zosta³o lub mog³o byæ wszczête z urzêdu, s¹d nadaje klauzulê wykonalnoœci z urzêdu. Dzia³anie s¹du z urzêdu nie wy³¹cza jednak mo¿liwoœci z³o¿enia odpowiedniego wniosku przez zainteresowanego. Z urzêdu nast¹pi zatem nadanie klauzuli wykonalnoœci zagranicznemu tytu³owi egzekucyjnemu zas¹dzaj¹cemu alimenty (por. art. 1082 k.p.c.).
Przyjmuje siê, ¿e zgodnie z art. 795 § l k.p.c. równie¿ na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalnoœci przys³uguje za¿alenie 48. Stanowisko to zakwestionowa³a B. Wysocka ze wzglêdu na obowi¹zuj¹cy inny tryb ni¿ dla orzeczeñ krajowych przewiduj¹cy mo¿liwoœæ wniesienia za¿alenia na postanowienie o wykonalnoœci49. Zastrze¿enia te nie wydaj¹ siê trafne, przedmiot obu postêpowañ za¿aleniowych nie jest bowiem to¿samy.
3.11. W postêpowaniu o stwierdzenie wykonalnoœci zagranicznego wyroku i o nadanie mu klauzuli wykonalnoœci szczególnie istotna jest kwestia granic obrony d³u¿nika, tj. zarzutów, które mo¿e on w tym postêpowaniu zg³aszaæ. Kodeks kwestii tej nie reguluje. Bezsporne jest, ¿e zarzuty te mog¹ polegaæ na
47 B³êdnie nazwan¹ rewizj¹ — por. K. Piasecki, K.p.c. Komentarz, Warszawa 1997, t. II, s. 1400.
48 Tak np. K. Piasecki, SkutecznoϾ i wykonalnoϾ.... s. 131 oraz SN w nie publikowanym orzecz. z 25 maja 1987 r., II CZ 73/87.
49 B. Wysocka, Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeñ arbitra¿owych w Polsce, Warszawa 1988, s. 132.
402 XIII. Postêpowanie o uznanie lub wykonanie zagranicznego orzeczenia..
Umowy dwustronne. Umowy dwustronne przewiduj¹ z regu³y obowi¹zek przedstawienia: odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem prawomocnoœci, zaœwiadczenia, ¿e strona, która przegra³a proces, by³a powiadomiona o wszczêciu postêpowania oraz t³umaczenia tych dokumentów na jêzyk pañstwa wezwanego. Ponadto umowy z Chinami (art. 17), Egiptem (art. 27) i Francj¹ (art. 25) przewiduj¹ obowi¹zek do³¹czenia orzeczenia lub równorzêdnego dokumentu (dokumentu zastêpuj¹cego dorêczenie). Umowa z b. Czechos³owacj¹ (art. 55) nie zawiera tego ostatniego sformu³owania.
B. Postêpowanie dotycz¹ce stwierdzenia wykonalnoœci orzeczenia zagranicznego