W mi�dzyczasie og�lna liczba dobrze p�atnych miejsc pracy w ameryka�skiej gospodarce spad�aby do poziomu u�amka obecnej wielko�ci, skoro staromodne, powolne i korzystaj�ce ze skromnych osi�gni�� techniki firmy starych gigant�w, jak GM, Ford, Kodak, Dupont i innych, ust�pi�yby miejsca nowym tytanom.
Tak d�ugo, jak ameryka�ska gospodarka sk�ada�a si� z firm podobnych do GM i Kodaka, osi�gni�cie r�wnowagi nie by�o mo�liwe. Je�eli korporacje sprzedaj� milionom klient�w na krajowym rynku drogie towary trwa�ego u�ytku i wszelkie dobra konsumpcyjne, to nie mog� oczekiwa� dobrej koniunktury, ani nawet przetrwania, je�li ca�e masy ich potencjalnych klient�w ju� nie pracuj� w przemys�owych korporacjach z wysokimi p�acami, lecz w handlu lub us�ugach i zarabiaj� ma�o.
W roku 1914 Henryk Ford p�aci� fantastyczn� dni�wk� w wysoko�ci 5 dolar�w (�The Wall Street Journal" nazwa� to ekonomiczn� zbrodni�) swoim robotnikom, kt�rzy montowali s�ynny model T, sprzedawany po 360 dolar�w. Dla Forda by�o oczywiste, �e jego pracownik�w musi by� sta� na kupno samochodu, kt�ry produkuj� i tak istotnie by�o, tym �atwiej jeszcze, je�li robotnik mia� te� pracuj�cego syna - wtedy wystarczy�o odk�ada� pensje przez 12 tygodni. Gdyby Ford i reszta �wczesnego przemys�u samochodowego znale�li metod� produkcji milion�w samochod�w przy zatrudnieniu tylko paru tysi�cy robotnik�w, to ich technologiczny sukces by�by daremny, bo nie byliby w stanie sprzeda� tych samochod�w. Dzi� ten pewnik Forda przesta� by� taki oczywisty. Nowi tytani s� w stanie prosperowa� i rzeczywi�cie prosperuj�, sprzedaj�c komputery, oprogramowanie i akcesoria elitom i zbli�onym do elit, przy czym s� to stosunkowo niewielkie ilo�ci produkt�w z bardzo du�� mar��. Ich masowa produkcja nie wymaga ju� masowej konsumpcji, by zachowywa� r�wnowag� - zapytajcie tylko Meksykanina, kt�ry zarabiaj�c tygodniowo nieca�e 200 dolar�w, montuje fordy w Hermosillo, sprzedawane po 20 tysi�cy dolar�w: dla niego posiadanie takiego samochodu me jest realnym celem, lecz kompletn� mrzonk�.
Wynika st�d, �e radosna interpretacja zmian strukturalnych za pomoc� r�wnowagi ekonomicznej jest po prostu b��dna: je�eli GM
103
Edward Luttwak
nie potrzebuje ju� ciebie z powodu komputeryzacji, to Microsoft ci� n i e zatrudni. Po pierwsze, nie masz przygotowania zawodowego, a Microsoft nie potrzebuje niewykszta�conych robotnik�w rozpieszczonych p�ac� zbyt wysok�, jak na g�upi� robot� przy ta�mie. Za czas�w Henryka Forda ta�ma monta�owa by�a cudownym narz�dziem szkolenia, kt�re przekszta�ca�o niepi�miennych ch�op�w z Europy Wschodniej, wiejskich parobk�w i wyrostk�w z miejskich slums�w w zdyscyplinowanych robotnik�w przemys�owych, z kt�rych ka�dy by� got�w zosta� g�ow� domu i w�a�cicielem samochodu. Uczyli si� punktualno�ci wed�ug zegarka, a nie wed�ug s�o�ca i p�r roku, uczyli si�, co to lewica i prawica, uczyli si� rachowa�. Inaczej Microsoft rekrutuje do swoich zespo��w programist�w gotowe wytwory kosztownej edukacji na najlepszych uniwersytetach i nie ma wiele zapotrzebowania na kogo� innego.
Po drugie, je�li jeste� dobrze wykszta�cony, to prawdopodobnie Microsoft i tak ci� nie zatrudni - po prostu biznes polegaj�cy na produkowaniu i wysy�ce pakiet�w oprogramowania wymy�lonego i napisanego przez par� tysi�cy ludzi i ich pomocnik�w nie jest pracoch�onny. Podobno w 1997 r. Microsoft zatrudni� tylko 2% staraj�cych si� o prac� programisty, przy czym spo�r�d zaproszonych na rozmowy indywidualne do centrali zaproponowano prac� tylko jednej czwartej szcz�liwc�w posiadaj�cych wszystkie wymagane kwalifikacje1.
W szerszej perspektywie znaczy to, �e technologia informatyczna nie tworzy nowych miejsc zatrudnienia, tak jak czyni� to wynalazek silnika elektrycznego (ostatni wielki skok), kt�ry zast�pi� prac� r�czn� i maszyn� parow�, kreuj�c jednocze�nie kilka nowych sektor�w przemys�u oferuj�cych wiele miejsc pracy jeszcze dzisiaj. Przeciwnie, tak si� sk�ada, �e technologia technologiczna dzia�a na zasadzie �cieku: poch�ania miliony miejsc pracy biurowej i administracyjnej, a daje stosunkowo ma�o w�asnych miejsc zatrudnienia, w wi�kszo�ci w Stanach Zjednoczonych. W innych krajach, kt�re nie mia�y szcz�cia rozwin�� przemys�u typu software, miejsca pracy znikaj�, a na ich miejsce powstaje bardzo niewiele nowych w sprzeda�y i promocji.
1 Norman Matloff, Now hiring! If you're young, �New York Times", 26.01.1998 s. A23.
104
Turbokapitalizm
Co wi�cej, istniej� przekonuj�ce dowody, �e w�a�ciwo�ci Microsoftu i in�ynierii oprogramowania dotycz� tak�e ca�ej wsp�czesnej technologii. Przedsi�biorstwa stosuj�ce nowoczesne metody potrzebuj� przede wszystkim in�ynier�w wszelkiego rodzaju, a mimo to w latach 1968-95 mediana rocznych zarobk�w realnych ��cznie z dodatkami p�acowymi dla in�ynier�w z wy�szym wykszta�ceniem (cztery lata college'u) i 10-letni� praktyk� spad�a o 13%, osi�gaj�c ma�o imponuj�cy poziom 52 900 dolar�w2.