|
Ubocznym efektem tego zjawiska było ogromne zwiększenie wydatków na lsowanie CAP. Pod koniec lat siedemdziesiątych prawie 80% wydatków budżetowych darnie finansowanych) było przeznaczane na finansowanie tzw. sekcji gwarancji iuszu Rolnego (FEOGA). Dlatego też począwszy od połowy lat osiemdziesiątych Urna księga z 1985) zaczęto rozważać środki służące redukcji nadwyżek strukturalnych ności. Od 1988 roku przyjęto program nowej dyscypliny budżetowej (ograniczający niowo wydatki na interwencje rolne) a w 1992 roku przyjęto projekt reformy rolnej . reforma MacSharry'ego). Ten ostatni umożliwi! zawarcie porozumienia pomiędzy ami Zjednoczonymi a UE w sprawie liberalizacji światowego handlu rolnego npromis z Blair House)38.
Tak więc pod wpływem presji głównych światowych eksporterów i wewnętrznej zęby reformy wspólnej polityki rolnej zakończono negocjacje handlowe w ramach [y urugwajskiej i zawarto Porozumienie rolnew. Odzwierciedla ono trudne kom-nisy i jest stosunkowo skomplikowane. Tutaj zostanie przedstawiony jedynie
aspekt taryfowy. Inne elementy tego Porozumienia są omówione w dalszej części
,40
Kluczowe znaczenie w Porozumieniu ma sprawa dostępu do rynku. Obejmuje ona: taryfikację" środków pozataryfowych, b) związanie i stopniową redukcję stawek ych, c) tak zwane kwoty minimalnego i bieżącego dostępu do rynku. Taryfikacja polegała na przeliczeniu (i zastąpieniu) większości (art. 4.2) środków itaryfowych na ich ekwiwalenty taryfowe (cła ad valoretn lub specyficzne). W uprosz-liu polegało to na obliczeniu różnicy pomiędzy ceną światową i krajową i określeniu ekwiwalentu celnego41.
ysH, a Wjec w początkowej tazie runay urugwajsKiej . lak „staryn-kowane" stawki (na poziomie 4 lub 6-cyfrowej klasyfikacji HS, stosowanej w WTO) zostały zapisane w listach zobowiązań krajów członkowskich i nie mogły być podnoszone. Przyjęto tu zasadę, że w krajach rozwiniętych wszystkie cła na artykuły rolne winny zostać związane.
Skonsolidowane w ten sposób cła zostały następnie zredukowane w ciągu 6 lat w krajach rozwiniętych (i 10 lat w państwach rozwijających się). Średnia (nieważona) stopa redukcji stawek celnych w krajach rozwiniętych musiała wynosić 36%, a minimalna obniżka stawki celnej w każdej pozycji nie mogła być mniejsza niż 15%. Dla krajów rozwijających się odpowiednie wskaźniki średniej redukcji wynosiły 24%, a minimalnej 10%.
Tak określone zasady taryfikacji i późniejszej redukcji celnej miały duże znaczenie, ponieważ po raz pierwszy w historii GATT-u członkowie tej organizacji (WTO) podjęli kompleksowe zobowiązania dotyczące instrumentów stosowanych w rolnictwie. Cła na artykuły rolne zostały w 100% związane.
Z drugiej jednak strony wystąpiły pewne niekorzystne zjawiska, które podważały rzeczywiste znaczenie ekonomiczne wynegocjowanych koncesji celnych.
Najwięcej kontrowersji wzbudzała taryfikacja środków pozacelnych. W wielu przypadkach, ze względu na ogólnikowość zasad i duży margines swobody, członkowie GATT dokonywali tzw. brudnej taryfikacji (dirty tańfficatiori), czyli sztucznego zawyżenia obliczonych ekwiwalentów taryfowych. Odbywało się to głównie poprzez manipulowanie danymi statystycznymi, dotyczącymi poziomu cen krajowych i zagranicznych w okresie bazowym oraz informacjami na temat instrumentów pozataryfowych43. Z kolei krótki okres na weryfikację ofert uniemożliwiał rzetelne sprawdzenie dostarczonych informacji. Innym częstym zjawiskiem było przyjmowanie zobowiązań do głębokich redukcji stawek celnych (przekraczających 36%) na artykuły marginalne oraz niewielkich (15%) na główne pozycje w imporcie. Formalnie było to zgodne z kryterium nieważonej redukcji cel. Oznaczało to jednak, że poziom redukcji stawek ważonych importem był często niższy niż 36%.
W celu przeciwdziałania wzrostowi protekcji członkowie GATT zostali dodatkowo zobowiązani do zapewnienia tzw. minimalnego dostępu do rynku. Są to kwoty taryfowe (o stawkach stanowiących 1/2 do 1/3 stawek związanych), stanowiące 3-5% krajowej konsumpcji danego dobra, które muszą być otworzone dla członków WTO. Ich znaczenie ekonomiczne zostanie omówione dalej.
" Mechanizmy ekonomiczne związane ze stosowaniem opłat importowych i subwencji eksportowych, ntekście UE, są omawiane dalej.
18 Craome (1995), s. 338-340. Końcowy kompromis dotyczył m.in. zawartości tzw. zielonej skrzynki, szczalnego wolumenu subwencji, redukcji stawek celnych państw rozwijających się oraz tzw. klauzuli jowej (peace clause). ' Agreement on Agricullttre.
00 Elementy Porozumienia zostały omówione w: Kawecka-Wyrzykowska, Zapedowski (199B).
31 Metodologia wyliczania ekwiwalentów taryfowych ograniczeń ilościowych i zmiennych opłat wyrów-zych została przedstawione w załączniku do rozdziału VII pracy.
* Zasady taryfikacji w GATT opisano w aneksie 5 (i jego załączniku: Attachment to Ihe Annex 5) Porozumienia rolnego. Należy dodać, że w latach 1986-1988 ceny wielu artykułów rolnych były wyjątkowo niskie, co powodowało, że różnica pomiędzy ceną światową a ceną wewnętrzną (interwencyjną) była też wyjątkowo duża. Por.: Goldin, Mensbrugghe (1995), s. 11.
4J Na przykład, dokonując taryfikacji w Polsce dowodzono, że w drugiej połowie lat 80., ze względu na brak wymienialności walutowej i plany importowe, poziom protekcjonizmu był niesłychanie wysoki. Dlatego też ™lska związała swe stawki celne na artykuły rolnicze na bardzo wysokim poziomie.
128
129
Udział handlu
Wysokość
abjętego obniżka.
redukcji cel
dy negocjacji
cel w ogólnej
w krajach
Techniki negocjacyjne
Skrótowy opis techniki
wartości handlu
rozwiniętych
światowego
la art. nierolnicze
VI Genewa
44
35 (USA)
„Produkt za produkt".
technika bilateralna
9 Annecy
3
35 (USA)
„kraj z krajem"; uzupełniona o:
wpił la u s Mdlldl 1 lt DOS-
tulatów i stosowana
51 Torąuay
9
27 (USA)
• zasada głównego do-
w praktyce jedynie mię-
>6 Genewa
1)
15 (USA)
stawcy • oryginalne nrawa ne-
dzy głównymi dostawcami; rezultaty negocja-
S2 Genewa
14
20 (USA)
gocjacyjne (!NR)
cji bilateralnych rozcią-
gane na wszystkich
|
